Alpullu - Şeker Osmanlıda

----
Tarih, 11 Teşrinisani 1334 (1918) şeker konusu Büyük Millet Meclisinde görüşülüyor. Daha Cumhuriyet ilan edilmemiş, Milli Mücadele başlamamış...

"Memaliki osmaniyye Şeker Fabrikalarının tesisini teşvik hakkındaki kanun layihasının müzakeresinin tehirine dair İaşe nezareti tezkiresi kıraat ve layihanın müzakeresinin tehiri takarrür etti"

Sebebini bilemediğimiz bir nedenle Fabrika Kurulmasını Teşvik Kanunu erteleniyor.
---
Ayrıca Şeker Fabrikası Osmanlıda maddesine bakınız.
---
Şu makaleye de bakılabilir.
----
Almanya'dan Anadolu'daki şeker fabrikası kurulabilecek yerleri araştırmak üzere İstanbul'a gelmek isteyen Wilhelm ve arkadaşlarının pasaportlarının vize ettirilmesi.

Arşiv metninde M-08-10-1917 tarihi verilmiş ama benim okumama göre 24 Ocak 1915. İkinci belge 1917 tarihli.

Mösyö Gerlach, Mösyö Grizemek, Wilhem Vela şeker fabrikası kurulacak yerleri belirlemek için Türkiye'ye gelmek istiyorlar. Türkiye'de şeker fabrikası kurmak Almanların da derdi...
----
Bursa'da şeker fabrikası kurulmak isteniyor. Arşiv belgesi: Yer Bilgisi:   13-13
Belge Tarihi :   H-16-10-1278: Bursa'da kurulacak şeker fabrikasına ruhsat verildiğini mübeyyin emr-i ali. Miladi takvimle: 16 Nisan 1862.

Sultan durumun farkında ve hemen ruhsat veriyor. Alpullu'dan 64 yıl önce... Fakat gerçekleşmiyor. Nedeni ülkenin altı yapısı, bürokrasi, savaş koşulları, bilgi ve teknik eleman yetersizliği...
----
Bursa’da Şeker Kamışından Şeker Üretmek Üzere Fabrika Kurulması İçin İmtiyaz Verilmesi - Sultan Abdülaziz Han'ın
16 Nisan 1862 tarihli İrade-i Seniyyesi
                                                                            Okuyan Eski Başbakanlık arşiv uzmanı: Nihat Aydoğan
                                              Destek veren Cumhurbaşkanlığı arşiv görevlisi: Mehmetali Alacagöz
                                                                                                                             Sadeleştiren: Nihat Aydoğan,
                                                                                                                               Basitleştiren: Hüner Şencan
                                                                                                                                                     Tarih: 21.12.2019
“Bismihi” Simgesi
Doktor Zührab’ın tohumunu Ümit Burnu’ndan celb ile Brusa’da yetiştirmiş olduğu bir nevi şeker kamışından şeker ve saire imali hakkında imtiyaz i’tası hususuna müsaade-i seniyyem erzan kılınmış müsted’î takdim etmiş olduğu arzuhali üzerine Meclis-i Maabir’den yapılan mazbata bir kıt’a imtiyaz şartnamesiyle beraber Meclis-i Vâla-yı Ahkâm-ı Adliyemin Daire-i Kavanîn ve nizamatına lede’l-havale mumaileyh mezkûr kamışın tohumunu celb ile ibtidar kendü çiftliğine zer’ ederek husule getirmiş ve muahharen ahaliye dahi tohum i’tasıyla suret-i zer’ini ta’lim ve tefhim ederek Brusa Eyaletine tamim eylemiş olduğundan mezkûr kamışı sahk ve ta’sîr içün inşa edeceği fabrikalar hakkında mer’iyyü’l-icra suret-i rüsumat nizamnamesine tabi olmak ve ber-muceb-i şartname on beş sene müddet-i imtiyaziye i’ta kılınmak üzere su ve vapur değirmanları inşasına ruhsat-ı seniyyem erzan kılınması Meclis-i Vâla-yı mezkûrdan bâ mazbata ifade olunmuş ve ol vecihle icrası hususuna irade-i seniyye-i mülûkânem taallukuyla emr-i Hümayun-ı şahanem sünuh ve sudur idür ki mucebince mezkûr şartname iki nüsha olarak tahrir ve Ticaret Nezaret-i Celilesi canibinden ve mumaileyh tarafından imza ve temhir olunarak işbu emr-i âlişanım tarihinden itibaren on beş sene müddet-i imtiyaziye i’ta kılınmış olduğunu mutazammın Divan-ı Hümayunumdan işbu emr-i âlişanım tasdir ve mumaileyh yedine i’ta kılındı. Tahriren fi’l-yevmi’s-sadisü ve’l-aşere min şehr-i Şevvali’l-mükerrem li-sene semane ve seb’în ve mieteyn ve elf. Kayd ve mukabele olundu.
Günümüz Türkçesiyle ve Sadeleştirilerek
Doktor Zührap, tohumunu Ümit Burnu’ndan getirerek Bursa’da yetiştirmiş olduğu bir çeşit şeker kamışından şeker ve benzer şeyleri üretmek için imtiyaz verilmesi hususunda izin istemiştir.
İlgili şahsın takdim etmiş olduğu dilekçesi üzerine Bayındırlık İşleri Meclisi’nin düzenlediği tutanak bir adet imtiyaz şartnamesiyle beraber, Yüce Meclisin Kanunlar ve Tüzükler Dairesine havale edilmiştir.
Adı geçen kişi söz konusu kamışın tohumunu yurt dışından getirip kendi çiftliğine ekerek yetiştirmiş sonra bu tohumları halka vermiş ve üretimini onlara da anlatarak öğretmiştir. Bursa Eyaletine gönderdiği yazıyla anılan kamışı dövüp ezmek ve suyunu çıkarmak için yapacağı fabrikalar hakkında şu anda geçerli olan Vergiler Tüzüğüne tabi ve belirlenen şartnameye uygun olarak on beş sene süreyle imtiyaz dahilinde su ve buhar değirmenleri yapmak üzere izin istemiştir.
Bu şekilde izin verilmesi için Yüce Meclise tarafımdan bildirimde bulunulmuş ve o şekilde izin verilmiştir.
Anılan şartname iki nüsha halinde yazılmış Ticaret Bakanlığı ve adı geçen tarafından imzalanarak mühürlenmiştir. İşbu yüce emrim ve onay tarihinden itibaren on beş sene imtiyaz süresiyle verildiğini gösteren belge, Divan-ı Hümayunum tarafından yazılarak adı geçen kişiye verilmiştir.
Bin iki yüz yetmiş sekiz senesi, Şevval ayının on altısında yazılmıştır. 16 Şevval 1278 (16 Nisan 1862)
----
Kaynaklarda o yıllarda “Londra Baş şehbenderi (Başkonsolos) Edward Zührab Efendi” diye bir kişiden söz ediliyor. Aynı kişi midir, belli değil. Bazı kaynaklarda Zührab adının Türkçeleşmiş Müslüman ismi olduğu belirtiliyor. Sonraki tarihlerde İstanbul Hukuk fakültesinde profesörlük yapmış olan Ermeni asıllı Kirkor Zohrab (1861-1915) başka biri. “Zührab (Erzurum’da İngiliz konsolos vekili) şeklinde bir bilgi var. Ve “İstanbul mebusu Zührab [Efendi] geldi.” diye bir başka bilgi…
----
1862 yılı Sultan Abdülaziz zamanı…

.