Alpullu - Fabrika İşçisi

"İşgörenleri" sözcüğünü kullanıyorum, çünkü yöneticileri bu kapsama dahil etmiyorum. Memurlar ve işçiler işgören sayılıyorlar. Fabrikada çok sayıda işçi ve az sayıda da memur çalışmış.

İşçiler
"İşçi" sözcüğü günümüzde biraz yadırganır. Fakat "şeker işçisi" için bu görüş doğru değildir. Şeker işçisi olmak, kişiye prestij sağlar. Memurların o kadar değil ama, işçinin "havası" vardır. Çünkü toplu sözleşmelerle elde edilen ekstra haklara, ekstra kazançlara sahiptirler. İşçilerin önemli bir bölümü iki üç ay gibi oldukça kısa süreli çalışırlar... Bu nedenle muvakkat işçi denir onlara... Muvakkatlar kısa süreli bu çalışma biçiminden yakınmazlar. Çünkü, hem çiftçi, hem de işçidirler. Veya işçiliğin dışında başka meşgaleleri de vardır.

Muvakkatların dışında kalifiye olan daimi işçileri unutmamız gerekir... Onlar bir üst segmentte yer alırlar ve havaları daha farklıdır.

Alpullu seker fabrikasında 1926 senesinde 794 amele çalışmış. (Cumhuriyet, 30.08.1934, s.3). Biz 800 kişi diyelim... Bunların ne kadarı yabancı işçi idi bilmiyoruz. Fakat sayılarının küçümsenmeyecek kadar olması lazım. Birkaç yüz kişi olabilir. Mesela 200 kişi... Çünkü yerli işçilerimiz fabrikada yabancı işçilerin çalışmasından şikayet ediyorlar. "Yabancılar çalışıyor, biz burada işsiziz" diyorlar. Hatta protestolar yapılıyor. Bu işçiler Macaristan'dan gelmişler. Bir kısmı da Bulgaristan'dan da gelmiş olabilir. Bir yıl sonra yani 1927'de işçi/amele sayısı 2107'ye çıkmış. İki katından fazla bir artış var. O yıl 4398 ton şeker üretilmiş. 1929'da amele/işçi sayısı 2777'ye çıkmış. 1930 yılında 3437, 1931 yılında 5378, 1932'de 6500, 1933'te 8737 olmuş. 1933 yılında amele sayısı açısından zirve yapmışız. Memurları da düşünecek olursak o yıl fabrikada çalışanların sayısı 9000'i aşmış. Sekiz yüz kişi ile başlamış yedi yıl sonra dokuz bin kişiye çıkmışız. Bunun nedeni fabrikanın teknoloji düzeyinin düşük olması. Bir çok işte emek yoğun çalışılıyor. Fakat daha sonraki yıllarda fabrika modernize edilecek, yeni teknolojiler yerleştirilecek ve işçi sayısı düşecektir.

Fabrikanın ilk açıldığı yıllarda işçilerin forsu çok daha yüksekmiş. Yaşlılar anlatıyor, bütün işçilere sabahları kahvaltı verilirmiş. Süt, çay, tereyağ, peynir ve zeytin olurmuş tabldotlarında. O yıllarda bu tür gıdalar öyle herkesin göreceği, herkesin yiyeceği türden değil... Çalışan her işçiye dört kupon verilirmiş.. Süt kuponu, ekmek kuponu, yemek kuponu, tereyağ kuponu... Bir dönem gelmiş işçilerin sayısı 2000'e ulaşmış, hatta daha da fazla... Hepsi, sabah işbaşı borusu öttüğünde fabrikada ballı-börekli kahvaltı yaparlar daha sonra işlerinin başına geçerlermiş.

İşçilerin birden fazla meslekleri varmış...

Örneğin, cami imamı hem işçiymiş, hem de namaz kılıdırıyormuş... Bando takımının elemanları da öyle... Hem işçi, hem müzisyen... Hem işçi, hem muhtar...

İçlerinden çok azı daimi imiş... Onlar bütün sene çalışırlar; kampanya kapandıktan sonra fabrikanın temizliği ve bakım işleriyle meşgul olurlarmış. Kimileri onları kampanya dönemi dışında "bütün gün yatıyorlar" diye tanımlasalar da tam öyle değil... Evet, yoğun bir çalışmaları yok ama yan gelip de yatmıyorlar kuşkusuz... Fakat yine de bazı insanlar bu atıl çalışma biçiminden rahatsız oluyorlarmış demek ki...
---
Fabrika işçisi anlatıyor: "Ayda altı saat kafa kağıdı iznimiz vardı. Onu mazeret izni olarak kullanırdık." Not: Kafa Kağıdı, "kimlik belgesi" anlamında. Necip Fazıl Kısakürek'in otobiyografik eseri; tamamlayamadan vefat etmiş.
---
Fabrika işçilerine "istihkak şekeri" denilen bedava şeker veriliyor. Senede bir defa ve 20 kg'lık küçük bir çuval...
----

.

Fabrika İşgörenleri