Fabrika Kurucuları - Hüner Şencan

İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları Türk A.Ş.'nin kurucuları için genel bir

tanımlama yapılarak beş tanesi politikacı ve bürokrat ve beş tanesi de iş

adamıydı denir. Anlatımda yuvarlama ve genelleme yaklaşımı var gibi... İş

adamı ve politikacı denen kişilerin arka planına da bakmak gerekiyor.

Çoğunluğunun asker kökenli kişiler oldukları anlaşılıyor. Etnik kökenleri, yaşam

felsefeleri, Osmanlı dönemindeki toplumsal konumları incelenmeğe değer, diğer

alanlar...

Pars Tuğlacı "... beylerin de bulunduğu bir grup müteşebbis tarafından..." diye

söz ediyor. Bu konuyu tam çözemedim. A tipi hisse senetlerine sahip olan

"Kurucular kurulu" gibi resmi bir belgeye ihtiyaç var. O yıllardaki yazışmaların

ve düzenlenen belgelerin Osmanlıca olması nedeniyle "kurucular kurulu"

belgesini henüz görebilmiş değiliz.

Anılan 10 kurucu üye arasından lokomotif olan üyeler kimlerdi diye merak

ediyorum. Bu konuda da bilgi yok. Yazılıp çizilenleri okuduğumuzda muhakeme

yoluyla üç kişi öne çıkıyor. Emekli Yüzbaşı Hayri İpar, kayın biraderi general

yeğeni Kazım Taşkent ve Rumeli ve Paşaeli Müdafai Hukuk Cemiyeti üyesi Şakir

Kesebir. Fabrika kurma fikrini "yukarıdan" alıp organizasyon işini

gerçekleştiriyorlar. İpar, Taşkent ve Kesebir… Danışarak, görüşerek yanlarına

yedi, sekiz kişi daha alıp şirketi kuruyorlar. Taşkent bilemediğimiz bir nedenle

"kurucular kurulunda" gözüksün istenmiyor. Fakat başından beri işin içinde...

Kuruluş çalışmalarını organize ediyor, tercümanlık yapıyor ve ilk dönemde

Herman ile birlikte müdürlük görevini icra ediyor. Müdür değil ama, Herman'ın

"sözcüsü olarak müdür"... Yanılma payımın olacağını da kabul ederek, yazılıp

çizilenlerden gelişmeleri böyle okuyorum. Ek ve yeni güvenilir bilgilerle

görüşlerimi her zaman değiştirmeye hazırım.

Politikacılar ve bürokratlar kimlerdi? (Ayrıntılı bilgi aşağıdaki linklerde)

1. Hüseyin Rıfkı (Ardaman veya Arduman) Edirne CHP Mebusu

2. Mustafa Faik Bey (Öztrak) 1883-1951, Tekirdağ CHP Mebusu

3. Mehmed Şakir Kesebir (1889-1966), Çatalca CHP Mebusu

4. İbrahim (Çolak), Bilecik CHP Mebusu

5. Faik Kaltakkıran veya Öztek(1870-1948), Edirne CHP Mebusu

İşadamları ve Tüccarlar Kimlerdi

1. Rüşdü zâde Mehmet Hayri (İpar), Şeker Tüccarı

2. Hacı Ahmed zâde Salim Nuri (Dağlı ?), Tütün Tüccarı

3. Kasım Yolgeldili (1874-1936). Tüccar

4. Fabrikatör Burhaneddin, asıl mesleği Avukat fakat kendisini gizliyor

fabrikatör olarak tanıtıyor

5. Kereste Tüccarı Ali (İş adamı gibi gözüküyor ama galiba değil, asıl adını

gizliyor...)

Bunların dışında başka kişilerin isimleri de geçiyor. Kortum (1983) İstanbul

tüccarlarından Ahmet Rüştü'den söz ediyor. Fakat bu kişinin Hayri İpar'ın

babası olma ihtimali yüksek gözüküyor. Bk. Gerhard Korturn,

Industrıepflanzenanbau Und Entwicklung Ländlıcher Wrtschaftsräume In Der

Türkei, Kiel 1983, s. s2. Milliyet gazetesinin 29.10.1933 tarihli haberinde

Haydar Mehmet'ten söz ediliyor. Bu kişi Çanakkale komutanlarından ve

Atatürk'ün kurmay başkanı Albay Haydar Mehmet Algener olabilir mi? İnternette

hakkında şöyle bir bilgi var: " İlk Türkiye konsolosu olarak Atatürk'ün emriyle

1924-1925'te Almanya'nın Münih kentinde bulundu, bir yıl sonra yurda döndü.

1926'da Alpullu Şeker Fabrikası'nı kurdu, 1936-1939 yıllarında Türkiye Şeker

Şirketi'nin temsilcisi olarak Almanya Hamburg'da bulundu, ancak 2. Dünya

Savaşı'nın başlaması nedeniyle yurda tekrar döndü. Son yıllarında, Cumhuriyet

dönemi ilk Ticaret Bakanlarından olan eniştesi Şakir Kesebir ile İstanbul Tuzla

Porselen Fabrikası'nı kuran Alganer, vefatına kadar bu kuruluşun yönetim kurulu

üyesi olarak görev yaptı." ^a Kurucular kurulu arasında resmen adı geçmese de

fabrikanın kurulması sırasında belli bir role sahip olduğu anlaşılıyor. Şakir

Kesebir ile akraba olması ilginç bir tesadüf...

Kaynak:

^ahttp://haberciniz.biz (Web sitesi)

Çanakkale Savaşları'nın Bir Başka Yüzü -Atatürk'ün Conkbayırı'nda Siperde

Görülen Ünlü Fotoğrafı Dahil, Çanakkale'nin Birçok Bölgesinde Fotoğraf Çeken

Kurmay Binbaşı Haydar Mehmet Alganer, Gün

http://haberciniz.biz/canakkale-savaslarinin-bir-baska-yuzu-ataturkun-

conkbayirinda-siperde-gorulen-unlu--1349216h.htm (16.5.2019).

---