Alpullu'da dükkanlar hep sıralıdır ama Kenan Evren Caddesi üzerine yapılan ilk 24 alış-veriş birimi "Sıra Dükkanlar" adıyla meşhur olmuştur. O yılların gazetelerinde "Dilber Çarşı modeli" olarak söz ediliyor.
Sıra dükkanlar başlangıçta Caminin imiş veya onu yaptıran Şeker Fabrikaları Hayır Müesseseleri Kurma Eğitim ve Kültür Derneği'nin... Şeker Camii, fabrikanın mülkiyetinden çıkıp Diyanet işlerine devredilince sıra dükkanlar da içinde faaliyet gösteren kişilere, esnafa satılmış.
Sıra dükkanlar zaman içinde uzatılmış ve bir bölümünün üzerine ikinci kat çıkılmış... Kenan Evren Caddesi'ndeki sıra dükkanlar dört bölüm...
- Fabrikanın yaptığı ilk dükkanlar,
- Fabrikanın ilave ederek uzattığı dükkanlar
- Şükrü Simer'in yaptığı dükkanlar ve
- Erdoğan Duygan'ın yaptığı dükkanlar.
1. İlk Sıra Dükkanlar
1950'li yıllarda "Şeker Fabrikaları Hayır Müesseseleri Kurma Eğitim ve Kültür Derneği" adlı bir oluşum varmış. Dükkanlar ilk zamanlarda anılan derneğe ait ve o dernek tarafından yaptırılmış. Temeli 1952'de atılmış... Fakat inşaatı oldukça uzun sürmüş, 1959 yılına kadar devam etmiş.
Dernek ile şeker fabrikası arasında organik bir bağ yok ama Alpullu insanı dernek isminin başında "Şeker Fabrikaları" sözcüğü geçtiği için "dükkanları fabrika yaptırdı" bilir, öyle konuşur.
Belirtilen Hayır Derneği elde ettiği dükkan gelirleriyle uhdesindeki camilere bakar onların ihtiyaçlarını giderirmiş. Sonra caminin korunmasına gerek kalmamış olmalı ki, Sıra Dükkanlar ferdi mülkiyete ait olmak üzere satılmış. Şeker Cami Diyanete devredilinceye kadar dükkanlar derneğin mülkiyetinde... Cami Diyanet'e geçince dükkanlar da satılmış.
"Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ ve diğer Şeker şirketleri mensupları tarafından kurulmuş olan "Şeker Sanayii Mensupları Hayır ve Eğitim Müesseseleri Kurma Derneğinin" Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ile resmi ve yasal bir ilişkisi yok.... Şeker Fabrikalarından bağımsız... Şeker fabrikalarında çalışan mensupların kurduğu ve aylıklarından yapılan kesintilerle parasal destek sağladığı ayrı bir dernek hüviyetinde....
---
Sıra dükkanlar 1959 ve 1960 yıllarında "ihaleyle kiraya verilerek" peyderpey faaliyete geçmiş. Bezzaz Mahmut bey ve Kadir Ek ilk dükkan sahiplerinden...
---
Sıra Dükkanlar'ın hemen önünden geçen yolun adı "Kenan Evren Caddesi"... Bu adın hâlâ korunuyor olması ilginç... Darbeci bir general ve yargılandı. Ne ceza aldı hatırlamıyorum ama olumsuz çağrışımlarla yüklü bir isim. Milletin sesine ve gönlüne kulak vermek gerek.
----
2019 yılı Haziran ayı sonu itibariyle Kadri Özçetin Bey'le kapı kapı gezerek belirleme yaptık. Onun verdiği bilgiler çerçevesinde Sıra Dükkanları Cami başından itibaren sırasıyla yazalım. İlk Sıra Dükkanlarda 24 kapı var. Daha sonra bazı dükkanlarda aradaki duvar kaldırılarak iki dükkan birleştirilmiş. Bu nedenle Sıra dükkanları, sahipleri yanında kapı girişleriyle birlikte belirlemekte yarar var. Cümle başındaki rakamlar kapı numaralarını göstermekte. Belediyenin vermiş olduğu kapı numaraları farklı olabilir. Bunlardan bazıları düşmüş. Belediyenin vermiş olduğu kapı numaraları, mümkün olduğu durumda, parantez içinde gösterildi:
1+2. Mahmut Yörük ve oğlu Sabri Yörük: Manifotracı... Bezzaz Mahmut diye anılırmış. "Bez satan Mahmut" anlamında. O zamanlar kumaş ve manifotra ticaretiyle ilgilenirlerdi. Sıra Dükkanlar'da yan yana, arada geçişi olan ilk iki dükkan onlarındı. Mahmut beyden sonra yerine oğlu Sabri bey geçti. Çiftlik Mahallesinde yolun kenarında sarı renkli evleri vardı. Mahmut beyi hayal-meyal hatırlıyorum. Babasına göre, Sabri beyi görmüşlüğüm daha fazladır. Hepsi rahmetli oldu. Sabri bey; uzun boylu, fotör şapkalı, nazik ve kibar bir beyefendiydi. Sigarayı parmak ucuyla içmesi, onu "nevi şahsına münhasır bir kişi" yapıyordu. Asilzade görünmeye çalışıyordu ama babamın cahilce ve espirili konuşmaları karşısında fiyakasının bozduğunu fark ederdim. Fabrika müdürlerini hariç tutarsak, Alpullu'nun ilk zengin esnafı onlardı. Konuşulur, duyardım "pahacı" derlerdi. Ama Alpullu halkıyla ve babamla olan ilişkileri her zaman iyi olmuştur. Babamın ona ve onun da babama kendi yetkinlik alanlarında yardım ve destekleri olmuştur.
3. Bakkal Mehmet Karaat -- Oğlu Gündüz Karaat. Bu dükkanı 1958 yılından beri işletiyorlar. Alpullu'nun hala faaliyet gösteren en eski bakkaliyesi.
4-5-6. Kadir Ek -- Günümüzde Beyaz eşya ve Aygaz Bayii. İlk açıldığında kumaş da satmış. Üç dükkanı birleştirmiş. Üçüncü dükkanın yerinde İbrahim Çelikyürek'in dükkanı varmış. İbrahim Çelikyürek sıhhıyeci imiş, iİğne yaparmış.
7'inci kapı. Maacır Bakkal veya Bakkal Elmas Aga… Yerine Mesut Aktüre geçmiş. Şimdilerde Emlakçi dükkanı. Fahrittin Güç işletiyor.
8 ve 9'uncu kapılar. Marmara pastanesi. Hamdi, Recep ve Aptullah Günay işletmişler. Yugoslavya göçmenleriymişler. Günay Kardeşler Pastanesi olarak biliniyormuş. Şu an Kadir-Levent Ek'in tüp deposu. Önceki üç dükkanla birlikte Kadir Eklerin Sıra Dükkanlar'da beş dükkanları var.
10'uncu Kapı. Altay Kurtoğlunun eczanesiydi. Şimdi Ceylan Kardeşler lokantası oldu.
11'inci Kapı. Şen Baba'nın (Tahir Çetin'in lakabı) dükkanı. Tahir Çetin burada Lokanta-meyhane işletiyordu. Kendisi aynı zamanda İsmail Dünbüllü'nün piştekari idi. Beraber orta oyunu yaparlardı. Dümbüllü'nün kavuğu idi. Dünbüllü'den sonra işi Münir Özkul aldı. Günümüzde Ceylan Lokantasıyla birleşti.
12'inci Kapı. Metin Balcı'nın tuhafiye dükkanı idi. Ceylan Lokantasıyla birleşti.
13'üncü Kapı. Selim Karacebe beyin doktor muayenehanesiydi. Şu anda Kuaför dükkanı. (Dr. Kemal Murtkan, Genel Cerrahiciydi. Muayenehanesi vardı ve orda küçük operasyonlar yapardı).
14'üncü kapı (belediye numarası:29). Ali Balkan bisikletçilik yapardı. Şimdilerde Ufuk Tuhafiye ve Kırtasiye dükkanı.
15'inci Kapı (31 numara). Kasap İbrahim Kural. Eskiden Veteriner Hekim vardı.
16'ıncı kapı (33 numara). Bakkal Rasim Dinga. Şimdi boş. Kayatuzu deposu olarak kullanılıyor.
17'inci kapı (35 numara). Şimdilerde Ganyan bayi. İddia ve spor-toto benzeri satışlar yapılıyor. Eskiden eniştem Ali Alacagöz'ün Lezzet Lokantası idi. Kendisine Ak Ali de denirdi. Çorba, köfte ve kuru fasulye pişirilirdi. Vitrinine Lezzet Lokantası yazısını ben yazmıştım. Yol kenarındaki kaldırım bu bölümde bir karış kadar düşük banket veriyor.
18'inci Kapı. Terzi Ahmet Doğrul'un dükkanı. Şimdilerde AK Parti Belde bürosu.
19'uncu kapı (39 numara). Hacı Muharrem'in dükkanı. Havlu, peştemal ve tuhafiye malzemeleri satıyordu. Şimdilerde Emlakçi dükkanı. Dükkan daha sonra Metin Balcı'ya geçti. Psiklet ve yedek malzeme parçası sattı.
20'inci dükkan (41 numara). Seniha Özen tuhafiye dükkanı. Şimdi, boş depo.
21'inci dükkan. Metin Balcı'nın dükkanı. Depo ve teşhir salonu olarak kullanıyordu. İki dükkanı vardı. Şimdi Mini Şarküteri oldu.
22'inci Dükkan. Kunduracı Sadi Erdi'ye aitti. Babaeski'den sabah gelir, akşam geri dönerdi. Şimdi kepçe ve hafriyat işleri takip ediliyor.
23'üncü dükkan. Cevdet- Nusret Altıntaş Kardeşlerin kasap dükkanı, halen devam ediyor.
24'üncü dükkan. Günümüzde Günay kardeşlerin dondurma dükkanı devam ediyor. Eskiden Pastacıların pasta imalathanesiydi. Orada pasta ve börek yapıyorlardı.
2. Sıra Dükkanların Fabrika Tarafından Yapılan Uzantısı
Sıra dükkanların kaldırımı geniş. Tarihi sıra dükkanların bittiği yerde kaldırım daralır. Kaldırımın daraldığı yerden Eski Ziraat bankasının bulunduğu yere kadar olan dükkanlar iki grup. Yakup Ayan'ın bir dükkan üstüne kadar olan birimler fabrika tarafından sonradan yapılmış. Yakup Ayan'ın bir dükkan üstünden Pazar yeri geçit aralığına kadar olan dükkanları ise Belediye Başkanı Şükrü Simer tarafından 1975 yılında.... Şükrü bey dükkanları tek katlı olarak yapmış. Fakat Erdoğan Duygan zamanında bu dükkanların üzerine kat çıkılarak orası Sağlık Ocağı haline getirilmiş. İlk doktor Yahudi asıllı Nesimi adlı birisi imiş.
Bu bölümde yer alan dükkanlar:
1-2'inci kapılar (49 numara). Kuruyemişçi Nedim Kaybolmaz. Şimdi Eczane.
3'üncü kapı (53 numara). Şimdi çay ocağı. Butik Celal'in dükkanı. Tuhafiyeciydi. Bir ara ayakkabıcı oldu.
4'ünca kapı. Terzi Şükrü Aykurt'un dükkanı. Şimdi MHP'nin belde binası veya ofisi.
5'inci kapı. Uzun zamandan beri Eczacı Altay Kurtoğlu'nun dükkanı.
6'ıncı kapı (57/6 numara). Beyaz perdeyle kaplı olan dükkan. Uzun zaman boyunca açılmadı. Dükkan olarak çalışmadı. Ali Kural'ın dükkanı imiş. Bir dönem İmer Et Lokantası olmuş. Hasan Çetin satın almış.
3. Şükrü Simer'in Dükkanları
Yakup Ayan'ın bir dükkan üstünden başlayıp eski Ziraat Bankası'yla biten dükkanlar... 57/A'dan sonra gelen "Yeni Hakimoğlu Fırını" adlı dükkan ilk başlangıcı... Aslında İlhan'ın dükkanın üst tarafında iki dükkan varmış. Onlardan biri İlhan'ın dükkanı içinde kalmış veya İlhan onu satın alarak kendi dükkanına katmış.
Şükrü Simer, fabrikanın sıra dükkanlarını "Yeni Hakimoğlu Fırını'ndan" itibaren Ziraat Bankası şubesinin bulunduğu pazar yeri geçişine kadar biraz daha uzatmış... (Eski Ziraat Bankası şubesi, Pazar Yerine açılan küçük geçiş aralığının güney başında imiş ve 2003 yılına kadar açık kalmış).
Bu bölümde yer alan dükkanlar:
1'inci kapı. Aşçı kemal usta, Daha sonra Muammer Erler.
2'inci kapı. Büfe olarak çalıştı. Terzi Hasan Erdoğan'ın tuhafiye dükkanı idi. İlhan Ayan daha sonra burayı kendi dükkanıyla birleştirdi. İki dükkan da kendisine ait.
3'üncü kapı. Nalbur Yakup Ayan, oğlu İlhan Ayan.
4'üncü kapı. İlk Ali Kural kasap olarak işletti. Sonra pastane oldu.
5'inci Kapı. Ziraat bankası oldu. Yakup Ayan'ların eski dükkanı. Şimdi halıcı dükkanı.
Bu bölümün ikinci katı ilk yapıldığında Sağlık Ocağı imiş. Şimdi Aydın Çetin adıyla Belediyeye ait Spor Salonu olarak kullanılıyor.
4. Erdoğan Duygan'ın Dükkanları
Sıra dükkanların Pazar geçiş aralığından sonraki uzantısında yer alan birimler Ordu Caddesindeki Bulvar açıldıktan sonra Erdoğan Duygan tarafından iki katlı olarak yapılmış. Alpullu'nun ilk sağlık Ocağı o zaman bu bölümün ikinci katındaymış, orada Nesimi adlı Yahudi bir doktor bulunuyormuş.
Bu bölümün birinci katında yer alan dükkanlar:
1'inci kapı. Enver Bayraktar'ın dükkanı. Şimdi Börek Salonu.
2'inci kapı. Şerif Sevim'in deposu idi.
3'üncü ve 4'üncü kapı. Ayakkabıcı Orhan Conbalar, oğlu Nurettin Conbalar'ın dükkanı. Şimdi boş, depo.
5'inci kapı. Eskiden Berber dükkanı idi. Şimdi Uğur Büfe.. Yeri Gündüz Karaat'ın. Eskiden berber dükkanı olarak çalıştırılmış. Erol Sevimer'in dükkanı imiş.
6'ıncı kapı. Daha önceden Züber'in dükkanı idi. Hasan Yongaoğlu'nun dükkanı.
7'inci kapı. Önceleri Adnan İge büfe olarak çalıştırdı. Daha sonra Eczane oldu. Hakan Artuner işletiyor.
Bu bölümün ikinci katında yer alan dükkanlar: Asmalı Konak adlı içkili lokanta bulunuyor ve tamamı bir kişinin.
----
Pazar yerindeki minibüste Kokereç satışı...
Bu minibüs-dükkanı Süleyman Öztürk'ün torunu çalıştırıyormuş. Seyyar Kokereççi Süleyman… Torunun adı da dedesi gibi Süleyman imiş.
---
Sıra Dükkanlar