Alpullu - Tayyare Bağışı

Tarih, 16 Şubat 1925, Türk Hava Kurumu'nun ilk nüvesi olan Türk Tayyare Cemiyeti kuruluyor. O yıllarda savaş için ne kadar önemli olduğu görüldüğünden ülkeye tayyare kazandırma atılımı var. Halktan para toplanıyor Tayyare Cemiyeti'ne veriliyor. Cemiyet takip eden 10 yıl içinde, bu şekilde 351 uçak satın alıyor ve onları Türk Silahlı Kuvvetlerine bağışlıyor. Ayrıca söz konusu proje kapsamında Tayyare Piyangosu düzenliyor.

Alpullu Pancarcılarının "tayyare bağışı" da böyle bir vaka...

Gazete haberlerinden öğrendiğimize göre, 30 Ağustos 1934 tarihinde Edirne'de Türk Ordusu'na tayyare bağış töreni yapılmış. Pikova Mubadilleri adlı İnternet sitesi bu haberi bulmuş, ortaya çıkarmış.

3 Eylül 1934 tarihli Zaman Gazetesi'nde olay şu şekilde haber yapılıyor:

"Kalabalık bir halk hükümet erkanı ve memurlarla, asker, jandarma, polis müfrezelerimiz ve mektepliler, Numune Çiftliği civarındaki Tayyare Meydanında toplandılar. Bu büyük zafer gününde Trakya Pancar Müstahsilleri tarafından satın alınarak Ordumuza hediye edilen tayyarenin adı kondu. Tayyarenin sağ tarafında şahlanmış bir kurt resmi var. Kuyruğunda al sancağımızı temsil eden kırmızı bir zemin üzerine beyaz boya ile işlenmiş güzel bir ay-yıldız. Bunun az yukarısında ALPULLU PANCARCILARI ibaresi.

Tayyare Bayramından iki gün evvel 7 ve 9 numaralı diğer iki tayyarenin refakatinde, Silivri, Çorlu, Burgaz, Babaeski ve Havsa üzerinden geçmek suretile Edirne'mizin şerefli semasına girmiş ve şehir üzerinde muhtelif uçuşlar yaparak Edirnelileri selamlamıştır. Tayyarenin şehire attığı muhtelif beyannamelerden birinin metni şudur;

Damlaya damlaya göl olur. Bu atalar sözünü unutma aziz yurtdaş. Tayyare için adam başına günde 10 para versen günde 35 bin lira eder ki aşağı yukarı bir harp tayyaresi demektir. Bir senede 360 tayyaremiz olur. Gayret et yurtdaş, gayret! Su uyur düşman uyumaz!

Büyük meydanda on binden ziyade halk var. Üç tayyare yan yana dizilmiş. Bunlardan birinin üzerinde kırmızı bayrağımız vardı. Aşağıya doğru uzun bir de kordele sarkıyordu. Merasim Alpullu Şeker ve İspirto Fabrikası Müdürü Şefik Beyin bir nutkuyla başladı. Edirne Mebusu Şeref Bey de bir nutuk irad ederek Trakya Pancarcılarımızın bu yüksek vatan severliklerini heyecanlı bir lisanla anlattı. İbrahim Tali Bey de kordeleyi keserek tayyarenin üzerindeki bayrağı aldı. Ve böylelikle “Alpullu Pancarcıları” ibaresi meydana çıktı. Bir anda o engin ovayı şiddetli ve sürekli bir alkış kapladı.

Güzel Trakyamızın şerefli göklerine bir tayyare daha ilave etmek vatanperverliğini gösteren Trakya Pancarcıları bütün Trakyalıların minnet ve şükranlarıyla selamlanırken, “Alpullu Pancarcıları” Pilot Mülazım Tarık Beyin idaresinde kanatlarını hırçın bir surette çarpan bir kartal gibi yükseliyordu. Halkın sevinci, alkış tufanı ve "çok yaşa" nidaları arasında tayyare Selimiye’ye doğru uzaklaştı. Ovada Selimiye'nin ilahi minareleri üzerinden geçerek tekrar döndü. Saha üzerinde alçaldı, bir sürü beyanname atarak başını engin göklere çevirdi, tekrar bulutlara karıştı.

Filo Kumandanı Ekrem Beyle görüştüm. Trakyalıların tayyareciliğimize gösterdikleri samimi alakadan dolayı çok çok mütehassis olduğunu söyleyerek şu cümleleri ilave etti;

Bu günkü Türk Hava Kuvvetleri Tayyare Cemiyetinin yardımlarına dayanıyor. Trakyamızın mavi göklerinde açan bu çelik kartallarımızda yaktığımız benzinler, kullandığımız malzeme ve teçhizat kamilen bu cemiyetin ve dolayısı ile hamiyetli halkımızın nafakalarından ayırdıkları paralarla alınıyor. Fedakarlığını esirgemeyen bir millet, istikbaline emniyetle bakabilir.

Trakya'mızın üzerinde motör seslerini duyduğumuz ve iştiyakla seyrettiğimiz bu tayyareler Trakyanın fedakar çocukları tarafından alınarak bize hediye edilmiş en son harp silahlarımızdır. Trakyalıları minnet ve şükranla selamlarım.

Belediye tarafından tayyarecilerimiz şerefine bu gece bir ziyafet verilecektir. Tayyarelerimiz burada üç gün kaldıktan sonra İstanbul’a döneceklerdir.

Trakya pancar müstahsillerini buracıkta derin bir şükranla anmak ve bu büyük ülküyü ortaya atarak başardığından dolayı Fabrika Müdürü Şefik Beyi takdirle selamlamak bir memleket borcudur.

Öyle anlaşılıyor ki, fabrika müdürü Şefik Bey çiftçilerin pancar paralarından belli oranda kesinti yaparak bu parayı topluyor ve Alpullu Pancarcıları adına Tayyare Cemiyetine bağışlıyor. Biraz can sıkıcı ama, vatan savunması daha önemli... Acaba kendisi, kendi cebinden ne kadar bağışta bulundu... Keşke gazetelerde bu yönde de haberler çıksaydı.

Ayin Tarihi, 7-8. sayılar, 1934 isimli kaynakta şöyle geçiyor: "Trakya şeker pancarı müstahsilleri, Alpullu Şeker Fabrikasına sattıkları pancarlardan ayırdıkları iane ile orduya bir tayyare hediye ettiler. Tayyarenin isim konma merasimi 30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı günü yapılacaktır (s. 11)."
----
Ayırdıkları iane... veya zorunlu kesinti..."... Köylümüz her zaman cefakar ve fedakar... Ancak, sorumlu mevkilerde yer alan yöneticilerde bu tür bağışta bulunma davranışını yaygın bir biçimde göremiyoruz. Bağış yapanlar da var, ama azınlıkta kalıyorlar veya tek-tük... Var olsun cefakar, hamiyetperver, hayır sever köylümüz.
----
Tayyareye 10 yılda 50 milyon TL para vermişiz. Ortalama yılda 5 milyon eder. Bu tayyareleri Almanlar üretiyor. Alman uçak sanayine her yıl milyon TL mi aktarmışız. Paranın bir kısmı acaba kendi uçak fabrikalarımızda kullanıldı mı? Almanya bize borçlu. Onların sanayisini biz ayağa kaldırdık.

---
DÂHİLİYE ME'MÛRLARI BİR TAYYARE SATIN ALACAKLAR
Bilumûm dâhiliye me'mûrları her ay maaşlarından yüzde bir guruş teberru'nu taahhüd itmişlerdir. Toplanan meblağ ile bir tayyâre satun alınacakdır. Haber Gazetesi, 27.7.1925
--
Edirne'deki Numune Çiftliği civarındaki Tayyare Meydanında 'Ad Konma Merasimi" ve Alpullu Pancarcıları… Veya sadece Alpullu
Bazı gazetelere göre sadece Alpullu, bazılarına göre ise Alpullu Pancarcıları...
İşçiler, memurlar ve müdürlerden söz edilmiyor. Sadece çiftçiler... Galiba ikinci isimlendirme daha doğru. Çiftçilerin tayyaresi.
---
Ad konma merasimi 30 Ağustos Zafer Bayramı'na denk getirildiğinden gece 20.30'da asker, jandarma ve halk tarafından aynı zamanda "Fener Alayı" tertip ediliyor. Askerler resmi geçit yapıyorlar ve insanlar ellerinde yanan meşalelerle geniş bir halk topluluğu halinde yürüyüş yapıyorlar. Karanlık ve meşale ışıkları altında kutlama... Eğlenme...

--