Alpullu - Yeni Fabrika - Hüner Şencan

Genelde Trakya'da ve özelde yakın çevremiz olan Babaeski ve Lüleburgaz'daki Yahudiler... Sayıları ne kadardı, hala varlar mı, ne iş yapıyorlardı, etkileri ne oldu? Yahudiler ile Sabetaycılar yani Dönmeler arasında açık veya gizli bir ilişki var mıydı?

Önce fabrikadan başlayalım.
Fabrika açıldığında ilk müdürü Herman Gutherz Yahudi asıllı... Başkaları da olabilir, fakat isimlerini bilmiyoruz. Damadı ve kızının İsrail'e geçmesi için Bakanlar Kurulundan özel izin çıkarmışız. Fabrikada 1940'lı yıllara kadar çalışmışlar. Gutherz fabrikadan 1935 yılında ayrılıyor. On sene hizmet vermiş.

"Alman Yahudilerinden Walter Mandl'in Uşak ve Alpullu Şeker fabrikalarında uzman olarak 1 yıl çalıştırılması. (28.01.1939)". CDAB- Yer bilgisi, 85 - 118 - 3

Bazı fabrika müdürleri daha sonraki yıllarda Yahudi işadamlarıyla işbirliği yaparak ortak şirket kuruyorlar. Gutherz ve Dündar And bildiğimiz iki örnek...
----
Alpullu'da Yahudi Şapat diye bir adam yaşamış. Peynir ticareti işiyle meşgul imiş. Bir at arabası varmış, Babaeski'ye, Kırklareli'ye gider peynir alır, satarmış. Alpullu'nun girişinde Pancarköy'lü Sayıd Ağa evinin karşısında bir çiftlik evi varmış, orada oturuyormuş. İkiz daire şeklindeki bu evin bir dairesinde o, yanındaki dairede ise Bulgaristan'dan göçmen gelen ve fabrikada bahçıvanlık yapan bir aile otururmuş. Şapat, üç kız sahibi imiş. Bu evin her dairesinde iki göz oda ve bir mutfak varmış. Ev alçak bir bodruma sahipmiş. Bodruma, salonda bulunan bir kapak aracılığıyla girilirmiş. Şapat'ın bir kardeşi varmış, Yako imiş adı. Sinanlı da yaşıyor orada bakkal dükkanı işletiyormuş. Bulgaristan'dan gelen İsmail Aydoğan Direktör Şerif bey zamanında fabrikaya bahçıvan olarak girmiş. Fabrika direktörünün (müdürünün) çocuğu yokmuş İsmail Aydoğan'ın çocuğunu evlatlık istemiş. 10 yaşındaki çocuğunu ona evlatlık vermişler, fakat babaannesi çocuğa çok düşkünmüş bir kaç gün sonra çocuğu gizlice kaçırmış. Bu çiftlik Fabrika Direktörü Şerif beyin kayın biraderi olan Yaşar beye aitmiş. Bu çiftlikte meyve ağaçları, tavuklar ve büyükbaş hayvanlar varmış. O zamanlarda öğrenci önlükleri gri renkli imiş. Yahudi Şapat'ın karısı terzi imiş. On yaşındaki İsmail beyin kızına önlük ve yaka dikmiş. İnsancıl bir kadın imiş. Hastalandıklarında onlara ilaç yaparmış. 1930'lu yıllar. O dönemde Keşan'da domuz çiftlikleri varmış. İnsanlar topraktan yapılan ve adına kenepe denilen bir tür sobada / ocakta ekmek pişirirlermiş. (Anlatan İsmail beyin torunu, Mehmet Kapılı, "bunları anlatan bunları yaşamış olan İsmail Aydoğan’ın kızı Pınarhisar'a 15 yaşında gelin giden Rabiye Kapılı'dan dinledim")
----
Babaeski'de Yahudiler

Lüleburgaz'da Yahudiler

Çevre köylerimizde Yahudiler
Atatürk'ün 1930 yılındaki Alpullu ziyaretinde kendisini karşılayanlar arasında civar köylerden, kasabalardan gelen Yahudiler de var. Giyim ve kuşamlarından, davranışlarından Yahudi oldukları anlaşılıyor. En azından yöredeki halk onları tanıyor. Vatandaşlarımız onlara iyi gözle bakmıyorlar, kızgınlık içindeler. Bunu köy kahvesinde seksenlik bir hemşerimizin dile getirdiği şu anekdottan anlıyoruz: "Bana annem anlattı... Atatürk Kırklareli'ye gitmek üzere trene binmiş, camdan el sallayarak insanlarla vedalaşıyormuş. Sonra Yahudilere bakarak avuç içini, açık olan camın pervazına dayamak suretiyle anlamlı bir şekilde aşağıya doğru sıyırmış. İnsanlara bu şekilde bir mesaj vermek istemiş". Doğru veya yanlış... Bilmiyoruz ama kahvede anlatılan hikaye bu...

Yahudiler ve 1934 Trakya Olayları: Bu konu için lütfen "Trakya Olayları" maddesine bakınız.

Yahudiler ile Sabetaycılar:

Yahudi Bilim adamları

.