Atatürk'ün Büstü
Cumhuriyetin ilk yıllarında Batılılaşma akımının doğal sonucu olarak "büst" konusu üzerinde duruluyor. Büstler liderleri yüceltmenin önemli bir aracı. Bu, Doğuda da böyle, Batıda da...
Heykelleştirme veya büstleştirme antik Mısırlılar ve Sümerler zamanından geliyor. Kişinin ruhu bedeninden ayrılmasın diye kralların veya ulu kişilerin rölyeflerini, heykellerini veya büstlerini yapıyorlar. Büst, eski Mısır'da Ka'nın Ba'sı… Bust belki de Ba'st sözcüğünden türetilmiştir. Ba'sü ba'del mevt diyoruz ya... Öldükten sonra Ba'nın yeniden dirilmesi...Antik Mısırlılar büstlerin bu konuda bir işlevi olacağına inanıyorlardı. Bu yüzden ölülerini ya mumyalıyorlar, ya da büstlerini yapıyorlardı. Ba'lar veya büstler günümüzde sadece bir anı eser. Hatırlamaya veya anmaya yardımcı olan...
Biz konumuza dönelim. Alpullu'daki Ergene Köşkü'nde üç tane büst var. Atatürk'ün, İnönü'nün ve Celal Bayar'ın... Başlangıçta hangi tarihte buraya getirildiğini bilmiyordum Cumhuriyet gazetesinin 04.12.1935 tarihli haberini okuyunca Atatürk büstünün onuncu yıl hatırası olarak şeker fabrikalarına gönderildiğini öğrenmiş olduk. Haber şöyle: "Bu onuncu yıl töreni münasebetile Atatürk'ün, şeker endüstrisi tarafından Alman heykeltraşı Thorak'a yaptırılan çok kıymetli bir büstü de bütün fabrikalarda merasimle açılacaktır." Fabrika 1926'da açıldı ve gelecek yıl 10. yıl dönemi törenleri yapılması planlanıyor. Çünkü 1936'da onuncu yılın içine girilmiş olunuyor.
Gazetedeki resimle köşkteki büst birbirine ne kadar benziyor bilmiyorum. Yoksa değiştirildi mi? Ve sonra İnönü ile Bayar'ın büstleri ne zaman buraya getirildi. Aynı zamanda mı yoksa başka bir tarihte mi? Büstlerin yapılması için siparişi Şeker Şirketi vermiş. Acaba kaça yaptırıldı.
Josef Thorak'ın (1889-1952) Alman-Avusturya kökenli bir heykeltraş olduğundan söz ediliyor. Görkemli anıtlarıyla ünlüymüş. Devasa anıtsal heykellerinin çok azını bitirebilmiş, çoğu sadece tasarım ve model olarak kalmış. 1935'te Thorak'ın çalışmaları, Berlin'de 'Amt Rosenberg' tarafından düzenlenen bir sergide sergilenmiş (Baş Nazi Partisi ideoloğu Alfred Rosenberg başkanlığındaki Amt Rosenberg, 1934 yılında kurulan Nazi partisi içinde kültürel politika ve gözetim için resmi bir organ olarak çalışıyormuş). Bir yıl sonra Thorak, 1936 Berlin Olimpiyat Stadyumu için yapılan ve kendisine Olimpiyat madalyası kazandıran “Faustkämpfer” heykelini tamamlamış. (Kaynak: Bk.
http://www.germanartgallery.eu/m/Webshop/0/product/info/Josef_Thorak,_Schreitendes_Pferd%26id%3D171&prev=search)
Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesindeki Atatürk Maskını ve Güven Park'taki Güven Anıtı'nı Anton Hanak ile birlikte yine o yapmış.
Celal Bayar'ın ve İnönü'nün büstü de aynı tarihte mi yapılmış bilmiyoruz. Bu konuda bilgi yok. Fakat verilen dolaylı bilgilerden anlıyoruz ki Bayar ve İnönü'nün büstlerini de onun yapmış olması ihtimal dahilinde.
Thorak, aynı zamanda Hitler'in, Mussolini'nin büstlerini yapmış. Zamanının bir numaralı heykeltıraşı olarak değerlendiriliyormuş.
---
© Telif hakkı: Hüner Şencan
Heykelleştirme veya büstleştirme antik Mısırlılar ve Sümerler zamanından geliyor. Kişinin ruhu bedeninden ayrılmasın diye kralların veya ulu kişilerin rölyeflerini, heykellerini veya büstlerini yapıyorlar. Büst, eski Mısır'da Ka'nın Ba'sı… Bust belki de Ba'st sözcüğünden türetilmiştir. Ba'sü ba'del mevt diyoruz ya... Öldükten sonra Ba'nın yeniden dirilmesi...Antik Mısırlılar büstlerin bu konuda bir işlevi olacağına inanıyorlardı. Bu yüzden ölülerini ya mumyalıyorlar, ya da büstlerini yapıyorlardı. Ba'lar veya büstler günümüzde sadece bir anı eser. Hatırlamaya veya anmaya yardımcı olan...
Biz konumuza dönelim. Alpullu'daki Ergene Köşkü'nde üç tane büst var. Atatürk'ün, İnönü'nün ve Celal Bayar'ın... Başlangıçta hangi tarihte buraya getirildiğini bilmiyordum Cumhuriyet gazetesinin 04.12.1935 tarihli haberini okuyunca Atatürk büstünün onuncu yıl hatırası olarak şeker fabrikalarına gönderildiğini öğrenmiş olduk. Haber şöyle: "Bu onuncu yıl töreni münasebetile Atatürk'ün, şeker endüstrisi tarafından Alman heykeltraşı Thorak'a yaptırılan çok kıymetli bir büstü de bütün fabrikalarda merasimle açılacaktır." Fabrika 1926'da açıldı ve gelecek yıl 10. yıl dönemi törenleri yapılması planlanıyor. Çünkü 1936'da onuncu yılın içine girilmiş olunuyor.
Gazetedeki resimle köşkteki büst birbirine ne kadar benziyor bilmiyorum. Yoksa değiştirildi mi? Ve sonra İnönü ile Bayar'ın büstleri ne zaman buraya getirildi. Aynı zamanda mı yoksa başka bir tarihte mi? Büstlerin yapılması için siparişi Şeker Şirketi vermiş. Acaba kaça yaptırıldı.
Josef Thorak'ın (1889-1952) Alman-Avusturya kökenli bir heykeltraş olduğundan söz ediliyor. Görkemli anıtlarıyla ünlüymüş. Devasa anıtsal heykellerinin çok azını bitirebilmiş, çoğu sadece tasarım ve model olarak kalmış. 1935'te Thorak'ın çalışmaları, Berlin'de 'Amt Rosenberg' tarafından düzenlenen bir sergide sergilenmiş (Baş Nazi Partisi ideoloğu Alfred Rosenberg başkanlığındaki Amt Rosenberg, 1934 yılında kurulan Nazi partisi içinde kültürel politika ve gözetim için resmi bir organ olarak çalışıyormuş). Bir yıl sonra Thorak, 1936 Berlin Olimpiyat Stadyumu için yapılan ve kendisine Olimpiyat madalyası kazandıran “Faustkämpfer” heykelini tamamlamış. (Kaynak: Bk.
http://www.germanartgallery.eu/m/Webshop/0/product/info/Josef_Thorak,_Schreitendes_Pferd%26id%3D171&prev=search)
Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesindeki Atatürk Maskını ve Güven Park'taki Güven Anıtı'nı Anton Hanak ile birlikte yine o yapmış.
Celal Bayar'ın ve İnönü'nün büstü de aynı tarihte mi yapılmış bilmiyoruz. Bu konuda bilgi yok. Fakat verilen dolaylı bilgilerden anlıyoruz ki Bayar ve İnönü'nün büstlerini de onun yapmış olması ihtimal dahilinde.
Thorak, aynı zamanda Hitler'in, Mussolini'nin büstlerini yapmış. Zamanının bir numaralı heykeltıraşı olarak değerlendiriliyormuş.
---
© Telif hakkı: Hüner Şencan
