Anı Defteri
Fabrikanın resmi açılışı yapıldıktan sonra tutulan defter.
Fabrikayı gezen, Ergene veya Büyük Köşkte kalan misafirler fabrika ve köşkle ilgili duygu ve düşüncelerini bu deftere yazmışlar. Ergene Köşkü yapıldıktan sonra oraya götürülmüş ve Köşk'ün demirbaşı haline getirilmiş. Aslında "Fabrikanın Açılış Defteri"
Atatürk Alpullu'ya geldiğinde Anı Defteri'ne bir sayfalık bir yazı yazmış ve imzalamış. Karşı duvarda büyük bir pano olarak o yazıyı görüyoruz. Aynı pano Fabrika Müdürü'nün odasında da vardı. Fotoğraf çekiyor ve ilgiyle inceliyoruz. Yetkili "yazının orijinalini gösterebilirim" diyor. Memnun oluyoruz.
Kalın bir defterle geliyor ve masanın üzerine koyuyor. Sağdan-sola Osmanlıca harfleriyle ve soldan-sağa Latin harfleriyle yazılmış anı yazıları. Harf Inkılâbı tamamlanmış olduğundan Atatürk defteri ters çeviriyor, görüş ve düşüncelerini Lâtin harfleriyle yazıyor.
Yazı karakterlerinden ve çizgilerin seyrinden anlıyoruz ki hâlâ geçiş dönemindeyiz... Yazı yazarken "elin kırılması" diye bir tabir vardır. Akıcı, akışkan bir şekilde yazma anlamına gelir... Elin, henüz yeni harfleri yazma konusunda tam yatkınlık kazanmadığını hissediyoruz. Atatürk'ün anı defterini tersten yazmasıyla birlikte ondan sonra gelen hiç kimse anı defterine Osmanlı harfleriyle yazmaya cesaret edememiş.
1940 yılında İnönü ve Vehbi Koç Alpullu'ya gelmişler, bir gece köşkte yatmışlar. Belediye Başkanı Erdoğan Duygan'ın belirttiğine göre Vehbi Koç deftere şu mealde bir şeyler yazmış: "Çevre temizliğine hayran oldum. Her taraf yeşillik ve ağaçlık. Yalnız Koloni'deki sıcaklığı iyi bulmadım. Bu kadar sıcaklık israftır, biraz tasarrufa gidin." Fabrika müdürü bu yazı üzerine "Efendim çevre temizline yönelik övgünüz için teşekkür ederiz. Sıcaklığa gelince fabrikanın çürük buharını son olarak Koloni'den geçiriyoruz. Bize hiç masrafı yok. Bu cihazlar Alman makinesi olduğu için onlara dokunamıyoruz. Camlarda tel kafesler var. Fazla sıcak olduğunda kafesleri açarak havalandırma yapıyoruz. Almanların kalorifer sistemine maalesef müdahale edemiyoruz" diye cevap vermiş.
---
Atatürk'ün Anı Defteri Yazısı
Alpullu Şeker Fabrikası'nı gezdim. Gördüğüm vaziyetten çok memnun kaldım. Müessesenin daha tevsii etmesini ve şimdiye kadar olduğundan fazla muvaffak olmasını dilerim. Memleketimizin her müsait mıntıkasında şeker fabrikalarının çoğalması ve bu suretle memleketin şeker ihtiyacının temini mühim hedeflerimiz arasında tanınmalıdır.
---
Atatürk'ün Anı Defteri Yazısının Pano haline getirilmesi
1981 yılında Atatürk'ün doğumunun 100'üncü yılı münasebetiyle Anı Defteri'ndeki 'hatıra yazısı' pano yapılmak isteniyor ve bu görev 'makinistlerde' çalışan İlhan Soydan ustaya veriliyor. Kendi ağzından hikayesi:
"1981 yılı idi. Fabrika müdürü Erinç bey "Atatürk'ün doğumunun 100'üncü yılı münasebetiyle bir şeyler yapalım" dedi. Atatürk'ün "anı yazısını" pano yapıp yapamayacağımı sordu. Yaparız, diye cevapladım.
Yerel gazeteye bu mektubun küçük bir kupürünü basmışlar, onu kullandık. Anı Defteri'ndeki orijinaline dokunmadık.
Resmi kareledim. İki buçuğa iki metre ebadında büyük bir kontraplak temin ettik. 1x1 cm şeklinde karelediğim resmi bu kartonplak üzerine aktardım. Önce kurşun kalemle çizdim, sonra çini mürekkebi ile yazıları yazdım.
Yirmi gün sürdü. Bitirince Erinç bey çok beğendi, "Bunu benim odama koyarız.... İki tane daha yapalım, birini Köşk'e asar, diğerini Ankara'ya Genel Müdürlüğe göndeririz" dedi.
Bunun yanında bir de Atatürk portresi yaptık. Bu işlere elim biraz yatkındı. Tekirdağ'daki dinlenme tesislerinde dekorasyon işlerini ben yapıyordum. Resim yapmayı seviyorum..... Ayrıca kendi çizdiğim tablolarım var.
Yazının zeminindeki sarı boya, verniktir. Tahtanın kendi rengiyle doğal bir görünüme sahip oldu.
Milimetrik çalıştım. Gazeteye basılan o resimde ne gözüküyorsa aynısını yapmaya çalıştım. Mürekkep fazla akmışsa bende aynısını yaptım. İnce olan yeri ince, kalın olan yeri kalın... Gece, gündüz bütün dikkatimi bu işe verdim. Bire bir, fotoğraf çekmiş gibi oldu.
Fabrika müdürü Erinç bey, "Maf oldun, İlhan" dedi. Panonun güzelliğine hayret etti. "Bu kolay bir iş değil...... Adını plaket yaptırıp panonun altına koyacağım" diye söyledi ve öyle yaptı.
Panonun altındaki küçük plaket üzerinde adım yazılıdır. Biri bitince sırasıyla ikincisini, üçüncüsünü yaptım. Toplam 60 gün sürdü.
Üçüncüsünü fabrika kamyonuyla Ankara'ya gönderdiler. Onlar nasıl karşıladılar bilmiyorum.
Bunun için ikramiye, ödül, ne, bi şey verilmedi ve zaten ben de beklemiyordum. Yalnız Erinç bey her zaman beni takdir emiştir. Severdi. Bazen çağırır, gel kahve içelim, derdi. Dost olması güzel bir şeydi."
---
Ziyaretçi Yazıları
Kenan Gündüz ağabey Anı/Ziyaretçi Defteriyle ilgili bazı fotokopiler temin etti. Öyle anlaşılıyor ki Anı Defteri'ne Osmanlıca yazılan izlenimler Latinize edilmiş. Kim tarafından ve ne zaman bilinmiyor. Tamamı mı okundu, yoksa bir kısmı mı... O da belli değil. Bu metinler fabrikada var mı? Nereden temin edildi? Arada bazı kelimeler okunamamış gözüküyor. Bu metinlerin yeniden okunmasını düşünüyordum, ama galiba gerek yok. Okunduysa bu metinlerin peşine düşmek gerek. Bana verilen kopya 17 sayfa. Yazımı zaman alacak...
----
Sayfa 1.
Garbın en mütekâmil sanâyiinden birinin vatanımızda ilk eserine şahit olmakla bahtiyar olduğum bir günün hüsnü ifade etmek için bana bu sahifeyi tahsis buyuran fabrika erkânına teşekkürlerimi arz ederim. Bu muvaffak eser-i azîmi görürken kayd ettiğim en mühim nokta bu kıymetli (…..) vatanda çiftçi, tüccar, sanatkâr her sınıf mesâi erbabı arasındaki tesânüd ve muhabbettir. Bu kuvvet memleketin halâsı ve teâlisindeki rolünü ifâ ettikten sonra şimdi iktsâdi hayatımızda tecelliyâtını göstermeğe başlamıştır. Trakya çiftçilerini bu büyük müessese sanaî amillerini şeker sanâyinde ön ayak olduklarından ve memleket hayat-ı iktisâdiyesine en hayırlı bir eser ihdâ etmelerinden dolayı hassaten tebrik etmeği bir vazife addiyle ve muvaffakiyetlerini temenni eylerim. 26/11/1926 (imza) [İmzanın kime ait olduğu belirtilmemiş].
**
Alpullu fabrikasını ziyaret ederek memleketimizde tahakkuk eden en büyük zaferlerden birini tamaşa etmiş olmak zevki ile bahtiyar olduk. Fabrika Türk mevcudiyetinin beka ve fena mücadelatına mükerreren sahne olmuş topraklar üzerine kurulmuştur. 93 Seferinden beri bu topraklar üç dört defa ecnebi işgali altına girmiş fakat her defasında Türk'ün azim ve himmeti ile kurtarılmıştır. Son halâsı bütün vatan ve milleti kurtaran büyük cidâlin neticesinde tecelli etmiş oldu. Dumlupınar'da vurulan (….) Edirne'ye kadar bütün bu toprakları da kurtardı. Edirne'yi muhtevi Trakya aksamını şamil olan Türk vatanı ve milleti artık yekpare bir vatan ve yekpare bir millettir ki bundan sonra onun cüz'üne halel gelmek ihtimali yoktur. Türk vatan ve milletinin bu yekpareliği baştan başa bütün Türk milletinin, Türkiye Cumhuriyeti'nin zaman ve teminatı altındadır. Bu emniyetin cümle-i tecelliyâtındandır ki, ilk şeker fabrikamızıTrakya'da tesis etmiş bulunuyoruz. Bu güzel eser Türk milletinin asrî hayata intibakının adeta bir abidesini teşkil etmektedir. Bu hissiyatımızı ilk şeker fabrikamızın altın defterine tevdi ederken onun muvaffakiyeti ini de tekamül ve inkişafa mazhariyetini dahi bütün samimiyetimizle temenni eder ve emsalinin teaddüd ve tahakkuku gecikmeyeceğine ait emniyetlerimizi tekrar ederiz. 26.11.1926.
Bu büyük eseri vücuda getiren müessislerin hizmetleri teşekkürlerin ve hürmetlerin en son dereceleriyle karşılanmaya layıktır.
Ertuğrul Mebusu (İmza)
Büyük Millet Meclisi Vekili Trabzon Mebusu (İmza) ve Diğer imzalar.
----
Sayfa 2.
26 Teşrin-i Sani 1926 (26 Kasım 1926)
İstiklali iktisadi milli istiklal ile tev'em yürürse Türk Milleti mesud olur. Buna karşı atılan ilk hatveyi Trakya'nın (…….) Alpullu'daki fabrikada gördüğüm için mesudum. (İmza)
*
Atılan iktisadi hatveden (adımdan) dolayı Trakya Şeker Fabrikaları Türk Anonim Şirketini tebrik eylerim. 26 Teşrin-i Sani. Ziraat Mühendisi (İmza).
*
Bu şeker fabrikası civarı ahalisini terfih eder, nüfusu teksir eder. Bu şeker fabrikasının kendi şehirlerine isabeti dolayısıyla Alpullu halkını tebrik ederim. Ziraat Doktoru (İmza)
*
Memleketimizin ilk heykel-i iktisâdisi olan Trakya'mızın şeker fabrikasını büyük zekâlara mahsus (…..) meydana getirenleri tebrik, muvaffakiyetin devamını Cenab-ı Hak'tan temenni eylerim. (İmzalar)
-----
Sayfa 3.
Trakyalılar Alpullu şeker fabrikasıyla iftihar etsin. (İmza)
*
Alpullu şeker fabrikasını büyük bir şükran ile gördük. Memleketimizin bu (….) gibi fabrikaların tesisi Türk kanımızı (?) da (…..) bir surette itibar etmektedir. (…..) Fabrikaların çoğalmasını temenni ederiz. Altmış birinci fırka Kumandanı (imza)
*
Memleketimizin en esaslı ihtiyacatından olan şekeri istihsal ve sanayi-i milliyemize böyle muazzambir müesseyi hediye eden müessisin (……) ve böyle bir teşebbüs-i azimi o kadar az bir zamanda vücuda getirmelerinden dolayı samimi takdirâtımı takdim ve hüsn-i muvaffakiyet temenni ederim. Sanayi Bankasından (imza).
*
Sanayi-i ziraiyemizde bir devre-i muvaffakiyet açmağa muvaffak olan İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları Türk Anonim Şirketinin erkânını tebrik ile kesb-i fahr ederim. 26 Teşrin-i Sani 1926 Türk Anonim Şirketleri Komiseri.
*
Türkün de enerjisi toprağı şeker yaptı. Ve tabiatıyla beşerin savaşında Türk de bir zafer kazandı. İstanbul Ticaret Odası Katibi Umumisi
*
Alpullu Şeker Fabrikası Türk Sanayi Saltanatının tesisi tarihidir. Bu itibarla tarih-i iktisadımızın en mühim vakayiindendir. (imza).
-----
Sayfa 4.
Alpullu Şeker Fabrikası'nın yedi sekiz aylık müddet-i kalil bir zaman zarfında inşa ve tesis ile faaliyete geçecek bir muvaffakiyet göstermesi müteşebbislerinin yapabilmek kudretlerini nazarlarımızın önünde bi-hakkın tecelli ettirmiştir. Türk evlatlarının her şubede terakki ve tealisine neler yapabileceklerine, çok az zamanda vücuda gelen bu çok büyük ve şaheser ne güzel şahittir.
Memleketin iktisaden teâlisini istihdaf eden bu yoldaki emeklerin bir taraftan da bünye-i milliyemizi takviye eden meâsır (…..) şüphe yoktur. Bu ilk yüce eser-i kudretin emsâlini memleketin diğer bucaklarında da görmek her Türk evladının mukaddes emelidir. Fabrikanın küşadı merasiminin cidden bir bayram şeklinde bütün ve bilâ tefrik her sınıftan olan evlatları tarafından (…..) bu fikri çok beliğ teyid eder. Cenab-ı Hak'tan bu müessesenin memleketimizin kudret-i hayatiyesine bi-hakkın (…….) olmasını ve gerek tesisatın ve gerek müteşebbis ve müessislerinin savn-ı samedaniye mazhariyetle her türlü afattan masun kalmalarını ilel-ebed pâyidâr olmalarını temenni ederiz. Sedat Paşa, Esat Paşa, Faik Paşa, ve (……) imzalar.
*
Alpullu Şeker Fabrikası memleketimizin sinesinde yükselmiş ilk iktisadî zafer abidesidir. Bu muazzam eseri vücuda getirenlere büyük tebrik ve hürmetler... Alpullu 26.11.1926. Azadan (…..), İstanbul (…….), İstanbul Ticaret Odası Azasından, İstanbul Ticaret ve Sanayi Orası Reisi (İmzalar)
*
İlk defa şeker bayramı yaptık. Alpullu Şeker Fabrikası yükselmededir. Milletim artık her türlü şeref şahikasında.... Konya Mebusu, Naim Hazım
*
Alpullu şeker fabrikası (……..) ilk açıldığı maddi ve manevi (………) sahasının ilk ve mesud (………) muvaffakiyetler ile müessislerini tebrik ederim. Ağaoğlu (?) Ahmed.
------
Sayfa 5
Alpullu şeker fabrikasını Türkiye'nin sanayi-i ziraiyesinin inşaası (?) için şaheser bir mukaddime olarak kabul ediyorum. (……) İlk müteşebbislerin haiz olduğu emn-u iftihar olduğu da daima hatırda bulunmalıdır. (İmza)
*
Yeşil ve güzel Türkiye'mizin ortasında yükselen şeker fabrikası bana büyük umutlar verdi. Onun sgîr ilhamı bana sanayi siyasetimizin ihyası için bir İsrafil sûru gibi geldi. Kutlayarak devamını ve emsalinin çoğalmasını dilerim. Aksaray Mebusu (İmza).
*
İktisadiyatımız için en mühim müessese olan Alpullu şeker Fabrikasını tesis eden müessislerine arz-ı minnetdari eder iken emsalinin daaddüdünü temenni eylerim. İstanbul Valisi Süleyman.
*
Memleketimizde tesisine muvaffakiyet hasıl olan her fabrika bir ordu, bir istihkam kadar ehem ve gerek hâl-i hazırda efrad için ve gerek ensâl-i âtiye için mektep kadar matlup ve mültezemdir. Müessislerini en-samimi-il kalb tebrik ederim. Banka Korçiyale İtalyana Müdi-i Sânilerinden (İmza).
*
Türkiye'yi kurtaran azm-i millî Alpullusunda kendi faaliyet ve iradesine bir san'at âbidesi, bir mevcudiyetmüebbedesi ibdâ etti. Millet mümessilleri bu müesseseyi selamlarken bütün memleketin derin vecd ve süruruna tercüman oldular. Şurada tespit edilecek nokta muhterem ve fedakar müessislerini en-samimi tebrik ve muvaffakiyet temennisidir. Eski Edirne Valilerinden
*
Trakya (…….) Türkiye'ye ilk şeker bayramını muhsulatıyla sanayi-i ziraiyesiyle hediye ediyorlar. Bugün Türkiye'nin sanayi-i ziraiyesinin temeli konuyor. 26 Teşrin-i Sâni 1926 tarihi Türkiye sanayi-i ziraiyesinin iktisadiyatının kurtuluş bayramı olacaktır. Müessis ve mücahitlerini bütün samimi ruhumla tebrik ederim. (İmza).
----
Sayfa 6
Memleketin iktisadiyatının teâlisi (yükselmesi) için atılan büyük bir adım. Katipzade Cevdet (?) (İmza).
*
Yirmibeş Teşrin-i Sâni 1926 hayatımızda unutulmaz bir hatıradır. Trakya Alpullu'da şeker fabrikasının resmi küşadı yapıldı. Bu asarı sanatın memleketimizde de vücuda getirilmesine pek büyük himmet eden müessislerini tebrik ederiz. Türkiye'nin her tarafında bu gibi âsâr-ı nâfianın vücuda gelmesini temenni ederim. Ziraat Bankası İstanbul Müdürü (İmza).
*
Alpullu fabrikasını baştan başa ve büyük bir alaka ile ziyaret ettik. Vücuda getirilen muazzam eserin üzerimizde hâsıl ettiği intibaı bir kelime ile ifade etmek için müessis ve bânilerini ve onlarda bu arzuyu iktisâdiyi husule getiren yüksek ınkilabımızı ve inkilâbın âli rehberini takdis ve tebcil etmekle iktifa ederim. Şeker İnhisarı Müdürü Lütfi (?) (İmza).
*
Sanat müesseseleri köylümüz için aynı zamanda bir medeniyet mektebi olacaktır. Bu istikamette ilk havelerden birini atan Alpullu şeker fabrikasına uzun ve muvaffakiyetli bir ömür temenni ederim. Uşak Şeker Fabrikası Meclis-i İdaresinden (İmza)
----
Sayfa 7
Memleketimizin ilk eker fabrikasının resmi küşadını idrak etmekten mütevellit duyduğumuz fahr ve memnuniyeti ifade etmek çok güçtür. Emsalinin çoğalmasını ve bu suretle memleketimizin ihtiyacını anayurdumuzda istihsal ederek 28 (…..) akan (?) milyonların (……) Türk Milletinin cebinde kalmasını bütün kalbimizle temenni ederek şükranlar ve minnet içinde (…..) 26 Teşrin-i Sâni 1926.
Fabrikayı gördükten sonra tahassüsatımı ifade edecek kelime bulamıyorum. Önünde derin bir hürmet duydum. Şark Demiryolları Şukka Memuru (İmza).
*
Şeker fabrikamızı hakikaten son sistem üzere mükemmel olarak gördüm. Müessislerini tebrik ve muvaffakiyetler temenni ederim. Nafia Vekaleti Müsteşarı (İmza).
-----
Sayfa 8
Alpullu şeker fabrikasında gördüğüm intizam ve mükemmeliyet şayan-ı takdir olduğu gibi memleketimizin sanayi hayatında büyük bir inkılap (……) teşkil etmek itibariyle ayrıca mücib-i mefharettir. İstanbul Ziraat Bankası Müdürü, Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi Rektörü Süreyya, Meclis-i Umumi Belediye Azasından (İmzalar)
*
Altıyüz senenin temin edemediği füyuzattan birisini daha sâye-i Cumhuriyette bugün idrak etmekle tekrar mesuduz. Bize bir vakitler hayal gibi görünen (memleketimizde şeker fabrikası) mefkuresini saha-i hakikate isal eden cumhuriyete onun bân-i muazzamı sevgili Gazi'ye gayur ve vatanperver İsmet Paşa hükümetine bî-payan şükran ve itminan.... Fabrikanın kıymetli müteşebbis ve müessislerine tebrik ve takdiri firâvân… İstanbul Gümrük Müdürü, Rusumat Müfettişi: M. Cemil, Rusûmat Kontrol Müdürü …. Ethem.
*
Nâ-müsait şerâit dahilinde ve pek kısa zamanda vücuda getirilen bu muhteşem eser ancak vatanperverliğin halk edebileceği bir sa'yi hudapesend mahsullerine misâldir. Müteşebbis ve sâîlerini istikbâl-i vatana ilave ettikleri bu heykel-i ümitten dolayı tebrik ve takdir ederiz. 26.11.1926. İstanbul Vilayet Jandarma Kumandanı, Polis Dördüncü Müdürü, İstanbul Polis Müdür Muavini (İmzalar).
------
Sayfa 9
Bugün hayatımın en tatlı gününü yaşadım. Yaşasın Türk azimkarlığı. Allah muvaffak eylesin. Osmanlı Bankası müdirlerinden (İmza)
*
Fabrikayı gezerken hissettiğim şeyleri ifadeden acizim. Genç Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk semeresi olarak inşa edilmiş şeker fabrikası münasebeti ile Müessiseslerini tebrik ederim.
Mühendis (İmza).
------
Sayfa 10
Mücadele-i Milliye'ye tekaddüm eden mütareke günlerinde yurtlarının düşman istilasından hlâsı içün Trakya münevverlerinin baş başa vererek çalıştıklarını gördüm. (.......) Bir fikri takip ile çalışan bu kardeşlerimiz bugün kutlu kurtuluş gününü görmekle dileklerine erdiler. Bütün milletle beraber Edirnemizin halâsiyle mesut oldular. Bilahare de ekserisi mutemet olarak vatanlarının mümessilliğini de deruhte eden bu arkadaşları yine aynı azim ile iktisadi hayatta da teşvik-i mesai etmiş gördüm. Bir sene geçmeden bu dileklerine de nail oldular. Yurtlarının ortasında bir şeker fabrikası kurdular.Kendilerini bütün ruhumla tebrik ederim.
Yurdumuza tekrar kavuşmakla vatan istilasının ve halâsının ne demek olduğunu pek yakından bildiğim için Trakyalıların kurtuluş gününü hususi bir alaka ile tes’îd ettim. Türkiye'mizin artık şimali üç muhafızlığını deruhte eden Edirnelilere cenup bekçilerinden birisi sıfatıyla daimi saadet dileğimi bu çok gören diyarda yükselerek cihan'a ve âfâka Türk'ün karar-ı katî-i millisini beliğ bir tarzda ifade eden bu müessese-i mühimme-i iktisadiyeden dolayı da derin memnuniyetlerimi, alakalarımı arz eylerim.
Mersin Mebusu Niyazi (İmza).
------
Sayfa 11
Alpullu şeker fabrikasının bir intizam numunesi olarak gördük Çin'de çalışanların neşe ümit ve (.....) imrenilen mesaileri gördüğümüz intizamın âsârı zâhiresini (...... )temin edecek (........). Türkiye’nin büyük milli kuvvetini (sanayini) ruhuyla takviye etmenin hayati bir zaruret olduğuna kâniim. Bu itibarla müessesenin müessislerini takdir ederim bunun emsalinin vatanın her köşesinde görmek hepimizi mesut eder. Üçüncü Kolordu Komutanı Ferik ve diğer imzalar.
------
Sayfa 12
Şeker fabrikası Türk’ün kudret ve kabiliyetine büyük bir numune alacaktır. İmzalar
*
Trakya şeker fabrikasında milli bir heyecan ve faaliyet hissetmemek bir Tür için kâbil değildir. Her Türk'ün hedefi ve emeli vatanın muhtelif aksâmında buna mümasil fabrikaların tesisi olmalarıdır. Yine her Türk, böyle büyük eserleri vücuda getirenleri hürmet ve minnetle tebrik etmelidir. Siird mebusu Mahmut. (İmza).
*
Bir sene evvel bugün içinde bulunduğumuz muazzam fabrika daha henüz iskelet halindeydi. İşte şimdi bu büyük eser bütün azametiyle meydanda. Kısa bir zamanda bu muvaffakiyete âmil olanlara tebrik ve teşekkürler…. 21 Eylül 1927 İş Bankası müdürü (İmza).
------
Sayfa 13
Alpullu şeker fabrikasında geçirdiğimiz pek mesut ve kıymettar gecenin hatırasını ebediyen unutmayacağız. u fabrika Türk'ün yüksek kudret ve kabiliyetinin canlı bir ifadesidir. Fennin bütün inceliklerini sinesine cem etmiş olan bu dânis-sınaanın iki seneden beri verdiği neticeler her Türk'ün göğsünü kabartacak mahiyettedir İstikbal ise daha müsait ve memnuniyet-bahş e ümitlerle doldur. Fabrikanın ismi gibi (..... ) sevimli müdürü Mösyö Got Herçe ve bütün memurîn ve müstahdemine muvaffakiyetler diler ve gayûr direktörünün hakkımızda gösterdiği nezaket ve misafirperverliğe teşekkürler ederiz. 10 /11 Teşrin-i Sani 1927.
Birinci Fırka Kumandanı Ferik ….
Birinci Ordu (..... ) Erkanı Harbisi Ferik Hasan
Süvari Üçüncü Fırka Kumandanı Mirliva
Üçüncü Kolordu Kumandanı Ferik…
Müjgan Mürsel
Adalet Mürsel
Erkan-ı Harbiye reisi 3K
Fen Kutaatı ve Müstahkem Mevkiiler Müfettişi Vekili Mirliva……
Afife Rahmi
Süvari Dördüncü Alay Kumandanı Kaymakam Hüseyin
Kolordu Yaveri Binbaşı …. Müjdecioğlu
….. Kumandanı Kaymakam
------
Sayfa 14
Türkiye'de büyük sanâyiin en parlak numûnesini teşkil eden Alpullu şeker fabrikasının şayan-ı takdir bir intizamda gördük. Muvaffakiyetler dileriz. 26/Teşrin-i sani/1927
Adana Mebusu
Mersin Mebusu
Erzurum Mebusu
Bitlis Mebusu
Türkiye BMM Reisi Vekili Bursa Mebusu
(Refet?)
Sivas Mebusu
Kırklareli Mebus (Zahit?)
Burdur Mebusu (Mustafa…)
Zonguldak Mebusu
Fen kıtaatı ve Müstahkem Mevkiler Müfettişi Mirliva
Edirne Mebusu
Alpullu şeker fabrikası iş zamanında göremediğini pek müteessifim. Mamafih gayûr müdiri tarafından verilen izahat üzerine merakım ziyadeleşti. Herhalde fabrikayı birde i zamanında görmek fırsatını elde etmeğe çalışacağım. Fabrikanın kimyahânesinde geçirdiğim üç-dört saatlik zaman zarfında öğrendiğime göre Alpullu'da faaliyet bâekser şeker istihsâli zamanına münhasır olmayıp daima fabrikaya ait mühim fenni ilmî husûsatla da iştigâl edilmektedir. Gâyur müdürü tarafından gösterilen kuyudâta nazaran fabrikanın her bir husûsâtı (…) muntazaman duyulmaktadır.
Fabrikaya bütün zevâtın yekdiğerine rasin bir muhabbetle merbût ve âdetâ cümlesi bir âile efradı misillü bulunduğunu yakinen gördüm. Bu hal şüphesiz ki gâyur müdürün kendisine bütün memûrlara sevdirmiş olmasından neş’et eylemiştir. Müdür Beyin bir hâssası benim fevka’l-âde hoşuma gitmiştir. Oda El-yevm faaliyetini sarf eylemekte olduğu Türkiye'ye yalnız fikriyle, ilmiyle değil kalbi ile de merbût bulunmasıdır. Bunu her sözümde Türkiye'ye alâkası ile anladım. Evet müdür bey daima Türkiye'nin her tarafında şeker fabrikalarının meydana getirilmesine arzu ediyorlar ve Alpullu'daki büyük değil daha pratik ve memleketin ahval-i umumiyesine - bilhassa vesâit-i nakliyesine- göre küçük küçük fabrikalar meydana getirilmesi ve bunların bir merkezden idaresi de mümkün olacağını tavsiye ve beyan ediyorlar. Bu gibi tavsiyelerinin İstanbul'da çıkan Cumhuriyet gibi büyük gazetelerle de beyan eylemesini kendilerinden rica ederim. Türkiye'de müsmir bir surette ilk şeker fabrikası işletmesini kendilerine muvaffak olduğu için gayûr müdür beyi tebrik ederken, fabrikaya vücuda getiren bütün müteşebbislere de vatanım nâmına arz-ı teşekkür ederim. 12 Mart 1928
Afyon Karahisar Mebusu (imza)
------
Sayfa 15
Alpullu: 8 Mayıs 1928
Bisyâr memnun şodem ez-dîden-i fabrik-i şeker-i hukumet-i cumhuriyet-i Türkiye
[Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin şeker fabrikasını görmekten çok memnun oldum]
Hey’et-i umumiyesi itibariyle müessislerinin teşebbüs-i azim ve irade hususundaki muvaffakiyetlerinin en bâriz bir misâlini teşkil eden Alpullu şeker fabrikasını ziyaret ettik. Muhterem müessislerini ve bu müesseseyi büyük bir ihtisası (…….) idare eden muktedir elleri candan tebrik eder, daha bu gibi hayırlı pek çok teşebbüsât-ı umran (…..) daima muvaffak olmalarını temenni ederiz. 16 Temmuz 1928
Bursa Mebusu (imza), Zonguldak Mebusu (imza), Burdur Mebusu (imza)
-----
Sayfa 16
Alpullu şeker fabrikası feyizli Cumhuriyetimizin çok güzel, pek faideli eserlerinden biridir. Ziraat ve istihsal hayatımıza saadet vadeden bu eseri görüp ziyaret ettiğimizden memnunuz. Muvaffakiyât ve tekâmül-i temenni ederiz. 3 Eylül 1928
Halkalı Nebahat Islahı İstanbul Müdürü: Hacızâde; Mıntıka-İ Ziraiyye Baş Müdürü: Reşat; Ziraat Müdür-i Umumisi (……)
*
İnşaat esnasında bir kere görmüş idim. Şimdiye tam faaliyet zamanında sevgili Trakya'mızın şeker fabrikasını gezdim. Memleketim ve Trakya'nın mûcibi iftiharı olan bu müesseseyi yaratan ve yaşatanlara büyük hürmet. 6.IX.1928, Tekirdağ Mebusu Cemil
*
Bu muazzam fabrikayı ziyaret için hayli zamandır adeta rüya görüyordum. Elhamdülillah bugün şu emelime muvaffak olduğum gibi cidden hayran oldum. Müessislerini kemâl-i safvet-i kalb ile tebrik ve ba’demâ da daha iyilere muvaffak olmalarını temenni ederim. Pek tatlı bir hatıra ile ayrılıyorum. 21 Eylül 1928; Bursa Türkiye İş Bankası Müdürü (imza)
*
Bu mühim müesseseyi görmekle pek büyük fahr ve ibtihac duydum. Bu da cumhuriyetimizi sanayi kısmındaki muvaffakiyattan biridir. Müessisleri şâyân-ı tebriktir. Fabrika direktörünün candan mesâisi de cidden şâyân-ı takdir ve numûne olmağa sezadır. 21 Eylül 1928; Şeker ve Petrol Meclis-İ İdare Reisi, (imza)
*
Fabrikanın vücudu şâyân-ı fahr u mübâhât gördüm. Cumhuriyet-i mübeccelemizin doğurduğu bu azîm ve müessesenin vücudundan duyduğum sürûr ömrümün en sevinci addeder ve müessisleri zevât-ı muhteremeye samîmi tebriklerimi arz ve takdim ederim. 21 Eylül 1928; Şeker-Petrol Meclis Azasından Mehmet Ali
*
Çok sevdiğim şekeri memleketimizde ilk defa istihsal etmekte olan Alpullu fabrikasını çok sevinç ve iftiharla gördüm. Müteşebbisleri olan temiz elleri candan tebrik eder ve emsalinin memleketimize taaddüdatını dilerim. Şeker ve Petrol Hasarları Müdür Muavini (imza)
------
Sayfa 17
Türkiye’mizde ilk tesis olunan Alpullu şeker fabrikasını gördüm. Bende unutulmaz iyi bir intiba bıraktı. Bu fabrikanın müessislerini tebrik ederim. 21/9/1928, Şeker ve Petrol Mahallî İdare Azasından (…….) (imza)
*
Alpullu şeker ve ispirto fabrikalarında gördüğümüz intizam ve mükemmellikten dolayı direktör mösyö Gud Herzi tebrik ederim. Ziraat Bankası Müdir-i Umumisi.
------
----
Fabrikayı gezen, Ergene veya Büyük Köşkte kalan misafirler fabrika ve köşkle ilgili duygu ve düşüncelerini bu deftere yazmışlar. Ergene Köşkü yapıldıktan sonra oraya götürülmüş ve Köşk'ün demirbaşı haline getirilmiş. Aslında "Fabrikanın Açılış Defteri"
Atatürk Alpullu'ya geldiğinde Anı Defteri'ne bir sayfalık bir yazı yazmış ve imzalamış. Karşı duvarda büyük bir pano olarak o yazıyı görüyoruz. Aynı pano Fabrika Müdürü'nün odasında da vardı. Fotoğraf çekiyor ve ilgiyle inceliyoruz. Yetkili "yazının orijinalini gösterebilirim" diyor. Memnun oluyoruz.
Kalın bir defterle geliyor ve masanın üzerine koyuyor. Sağdan-sola Osmanlıca harfleriyle ve soldan-sağa Latin harfleriyle yazılmış anı yazıları. Harf Inkılâbı tamamlanmış olduğundan Atatürk defteri ters çeviriyor, görüş ve düşüncelerini Lâtin harfleriyle yazıyor.
Yazı karakterlerinden ve çizgilerin seyrinden anlıyoruz ki hâlâ geçiş dönemindeyiz... Yazı yazarken "elin kırılması" diye bir tabir vardır. Akıcı, akışkan bir şekilde yazma anlamına gelir... Elin, henüz yeni harfleri yazma konusunda tam yatkınlık kazanmadığını hissediyoruz. Atatürk'ün anı defterini tersten yazmasıyla birlikte ondan sonra gelen hiç kimse anı defterine Osmanlı harfleriyle yazmaya cesaret edememiş.
1940 yılında İnönü ve Vehbi Koç Alpullu'ya gelmişler, bir gece köşkte yatmışlar. Belediye Başkanı Erdoğan Duygan'ın belirttiğine göre Vehbi Koç deftere şu mealde bir şeyler yazmış: "Çevre temizliğine hayran oldum. Her taraf yeşillik ve ağaçlık. Yalnız Koloni'deki sıcaklığı iyi bulmadım. Bu kadar sıcaklık israftır, biraz tasarrufa gidin." Fabrika müdürü bu yazı üzerine "Efendim çevre temizline yönelik övgünüz için teşekkür ederiz. Sıcaklığa gelince fabrikanın çürük buharını son olarak Koloni'den geçiriyoruz. Bize hiç masrafı yok. Bu cihazlar Alman makinesi olduğu için onlara dokunamıyoruz. Camlarda tel kafesler var. Fazla sıcak olduğunda kafesleri açarak havalandırma yapıyoruz. Almanların kalorifer sistemine maalesef müdahale edemiyoruz" diye cevap vermiş.
---
Atatürk'ün Anı Defteri Yazısı
Alpullu Şeker Fabrikası'nı gezdim. Gördüğüm vaziyetten çok memnun kaldım. Müessesenin daha tevsii etmesini ve şimdiye kadar olduğundan fazla muvaffak olmasını dilerim. Memleketimizin her müsait mıntıkasında şeker fabrikalarının çoğalması ve bu suretle memleketin şeker ihtiyacının temini mühim hedeflerimiz arasında tanınmalıdır.
---
Atatürk'ün Anı Defteri Yazısının Pano haline getirilmesi
1981 yılında Atatürk'ün doğumunun 100'üncü yılı münasebetiyle Anı Defteri'ndeki 'hatıra yazısı' pano yapılmak isteniyor ve bu görev 'makinistlerde' çalışan İlhan Soydan ustaya veriliyor. Kendi ağzından hikayesi:
"1981 yılı idi. Fabrika müdürü Erinç bey "Atatürk'ün doğumunun 100'üncü yılı münasebetiyle bir şeyler yapalım" dedi. Atatürk'ün "anı yazısını" pano yapıp yapamayacağımı sordu. Yaparız, diye cevapladım.
Yerel gazeteye bu mektubun küçük bir kupürünü basmışlar, onu kullandık. Anı Defteri'ndeki orijinaline dokunmadık.
Resmi kareledim. İki buçuğa iki metre ebadında büyük bir kontraplak temin ettik. 1x1 cm şeklinde karelediğim resmi bu kartonplak üzerine aktardım. Önce kurşun kalemle çizdim, sonra çini mürekkebi ile yazıları yazdım.
Yirmi gün sürdü. Bitirince Erinç bey çok beğendi, "Bunu benim odama koyarız.... İki tane daha yapalım, birini Köşk'e asar, diğerini Ankara'ya Genel Müdürlüğe göndeririz" dedi.
Bunun yanında bir de Atatürk portresi yaptık. Bu işlere elim biraz yatkındı. Tekirdağ'daki dinlenme tesislerinde dekorasyon işlerini ben yapıyordum. Resim yapmayı seviyorum..... Ayrıca kendi çizdiğim tablolarım var.
Yazının zeminindeki sarı boya, verniktir. Tahtanın kendi rengiyle doğal bir görünüme sahip oldu.
Milimetrik çalıştım. Gazeteye basılan o resimde ne gözüküyorsa aynısını yapmaya çalıştım. Mürekkep fazla akmışsa bende aynısını yaptım. İnce olan yeri ince, kalın olan yeri kalın... Gece, gündüz bütün dikkatimi bu işe verdim. Bire bir, fotoğraf çekmiş gibi oldu.
Fabrika müdürü Erinç bey, "Maf oldun, İlhan" dedi. Panonun güzelliğine hayret etti. "Bu kolay bir iş değil...... Adını plaket yaptırıp panonun altına koyacağım" diye söyledi ve öyle yaptı.
Panonun altındaki küçük plaket üzerinde adım yazılıdır. Biri bitince sırasıyla ikincisini, üçüncüsünü yaptım. Toplam 60 gün sürdü.
Üçüncüsünü fabrika kamyonuyla Ankara'ya gönderdiler. Onlar nasıl karşıladılar bilmiyorum.
Bunun için ikramiye, ödül, ne, bi şey verilmedi ve zaten ben de beklemiyordum. Yalnız Erinç bey her zaman beni takdir emiştir. Severdi. Bazen çağırır, gel kahve içelim, derdi. Dost olması güzel bir şeydi."
---
Ziyaretçi Yazıları
Kenan Gündüz ağabey Anı/Ziyaretçi Defteriyle ilgili bazı fotokopiler temin etti. Öyle anlaşılıyor ki Anı Defteri'ne Osmanlıca yazılan izlenimler Latinize edilmiş. Kim tarafından ve ne zaman bilinmiyor. Tamamı mı okundu, yoksa bir kısmı mı... O da belli değil. Bu metinler fabrikada var mı? Nereden temin edildi? Arada bazı kelimeler okunamamış gözüküyor. Bu metinlerin yeniden okunmasını düşünüyordum, ama galiba gerek yok. Okunduysa bu metinlerin peşine düşmek gerek. Bana verilen kopya 17 sayfa. Yazımı zaman alacak...
----
Sayfa 1.
Garbın en mütekâmil sanâyiinden birinin vatanımızda ilk eserine şahit olmakla bahtiyar olduğum bir günün hüsnü ifade etmek için bana bu sahifeyi tahsis buyuran fabrika erkânına teşekkürlerimi arz ederim. Bu muvaffak eser-i azîmi görürken kayd ettiğim en mühim nokta bu kıymetli (…..) vatanda çiftçi, tüccar, sanatkâr her sınıf mesâi erbabı arasındaki tesânüd ve muhabbettir. Bu kuvvet memleketin halâsı ve teâlisindeki rolünü ifâ ettikten sonra şimdi iktsâdi hayatımızda tecelliyâtını göstermeğe başlamıştır. Trakya çiftçilerini bu büyük müessese sanaî amillerini şeker sanâyinde ön ayak olduklarından ve memleket hayat-ı iktisâdiyesine en hayırlı bir eser ihdâ etmelerinden dolayı hassaten tebrik etmeği bir vazife addiyle ve muvaffakiyetlerini temenni eylerim. 26/11/1926 (imza) [İmzanın kime ait olduğu belirtilmemiş].
**
Alpullu fabrikasını ziyaret ederek memleketimizde tahakkuk eden en büyük zaferlerden birini tamaşa etmiş olmak zevki ile bahtiyar olduk. Fabrika Türk mevcudiyetinin beka ve fena mücadelatına mükerreren sahne olmuş topraklar üzerine kurulmuştur. 93 Seferinden beri bu topraklar üç dört defa ecnebi işgali altına girmiş fakat her defasında Türk'ün azim ve himmeti ile kurtarılmıştır. Son halâsı bütün vatan ve milleti kurtaran büyük cidâlin neticesinde tecelli etmiş oldu. Dumlupınar'da vurulan (….) Edirne'ye kadar bütün bu toprakları da kurtardı. Edirne'yi muhtevi Trakya aksamını şamil olan Türk vatanı ve milleti artık yekpare bir vatan ve yekpare bir millettir ki bundan sonra onun cüz'üne halel gelmek ihtimali yoktur. Türk vatan ve milletinin bu yekpareliği baştan başa bütün Türk milletinin, Türkiye Cumhuriyeti'nin zaman ve teminatı altındadır. Bu emniyetin cümle-i tecelliyâtındandır ki, ilk şeker fabrikamızıTrakya'da tesis etmiş bulunuyoruz. Bu güzel eser Türk milletinin asrî hayata intibakının adeta bir abidesini teşkil etmektedir. Bu hissiyatımızı ilk şeker fabrikamızın altın defterine tevdi ederken onun muvaffakiyeti ini de tekamül ve inkişafa mazhariyetini dahi bütün samimiyetimizle temenni eder ve emsalinin teaddüd ve tahakkuku gecikmeyeceğine ait emniyetlerimizi tekrar ederiz. 26.11.1926.
Bu büyük eseri vücuda getiren müessislerin hizmetleri teşekkürlerin ve hürmetlerin en son dereceleriyle karşılanmaya layıktır.
Ertuğrul Mebusu (İmza)
Büyük Millet Meclisi Vekili Trabzon Mebusu (İmza) ve Diğer imzalar.
----
Sayfa 2.
26 Teşrin-i Sani 1926 (26 Kasım 1926)
İstiklali iktisadi milli istiklal ile tev'em yürürse Türk Milleti mesud olur. Buna karşı atılan ilk hatveyi Trakya'nın (…….) Alpullu'daki fabrikada gördüğüm için mesudum. (İmza)
*
Atılan iktisadi hatveden (adımdan) dolayı Trakya Şeker Fabrikaları Türk Anonim Şirketini tebrik eylerim. 26 Teşrin-i Sani. Ziraat Mühendisi (İmza).
*
Bu şeker fabrikası civarı ahalisini terfih eder, nüfusu teksir eder. Bu şeker fabrikasının kendi şehirlerine isabeti dolayısıyla Alpullu halkını tebrik ederim. Ziraat Doktoru (İmza)
*
Memleketimizin ilk heykel-i iktisâdisi olan Trakya'mızın şeker fabrikasını büyük zekâlara mahsus (…..) meydana getirenleri tebrik, muvaffakiyetin devamını Cenab-ı Hak'tan temenni eylerim. (İmzalar)
-----
Sayfa 3.
Trakyalılar Alpullu şeker fabrikasıyla iftihar etsin. (İmza)
*
Alpullu şeker fabrikasını büyük bir şükran ile gördük. Memleketimizin bu (….) gibi fabrikaların tesisi Türk kanımızı (?) da (…..) bir surette itibar etmektedir. (…..) Fabrikaların çoğalmasını temenni ederiz. Altmış birinci fırka Kumandanı (imza)
*
Memleketimizin en esaslı ihtiyacatından olan şekeri istihsal ve sanayi-i milliyemize böyle muazzambir müesseyi hediye eden müessisin (……) ve böyle bir teşebbüs-i azimi o kadar az bir zamanda vücuda getirmelerinden dolayı samimi takdirâtımı takdim ve hüsn-i muvaffakiyet temenni ederim. Sanayi Bankasından (imza).
*
Sanayi-i ziraiyemizde bir devre-i muvaffakiyet açmağa muvaffak olan İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları Türk Anonim Şirketinin erkânını tebrik ile kesb-i fahr ederim. 26 Teşrin-i Sani 1926 Türk Anonim Şirketleri Komiseri.
*
Türkün de enerjisi toprağı şeker yaptı. Ve tabiatıyla beşerin savaşında Türk de bir zafer kazandı. İstanbul Ticaret Odası Katibi Umumisi
*
Alpullu Şeker Fabrikası Türk Sanayi Saltanatının tesisi tarihidir. Bu itibarla tarih-i iktisadımızın en mühim vakayiindendir. (imza).
-----
Sayfa 4.
Alpullu Şeker Fabrikası'nın yedi sekiz aylık müddet-i kalil bir zaman zarfında inşa ve tesis ile faaliyete geçecek bir muvaffakiyet göstermesi müteşebbislerinin yapabilmek kudretlerini nazarlarımızın önünde bi-hakkın tecelli ettirmiştir. Türk evlatlarının her şubede terakki ve tealisine neler yapabileceklerine, çok az zamanda vücuda gelen bu çok büyük ve şaheser ne güzel şahittir.
Memleketin iktisaden teâlisini istihdaf eden bu yoldaki emeklerin bir taraftan da bünye-i milliyemizi takviye eden meâsır (…..) şüphe yoktur. Bu ilk yüce eser-i kudretin emsâlini memleketin diğer bucaklarında da görmek her Türk evladının mukaddes emelidir. Fabrikanın küşadı merasiminin cidden bir bayram şeklinde bütün ve bilâ tefrik her sınıftan olan evlatları tarafından (…..) bu fikri çok beliğ teyid eder. Cenab-ı Hak'tan bu müessesenin memleketimizin kudret-i hayatiyesine bi-hakkın (…….) olmasını ve gerek tesisatın ve gerek müteşebbis ve müessislerinin savn-ı samedaniye mazhariyetle her türlü afattan masun kalmalarını ilel-ebed pâyidâr olmalarını temenni ederiz. Sedat Paşa, Esat Paşa, Faik Paşa, ve (……) imzalar.
*
Alpullu Şeker Fabrikası memleketimizin sinesinde yükselmiş ilk iktisadî zafer abidesidir. Bu muazzam eseri vücuda getirenlere büyük tebrik ve hürmetler... Alpullu 26.11.1926. Azadan (…..), İstanbul (…….), İstanbul Ticaret Odası Azasından, İstanbul Ticaret ve Sanayi Orası Reisi (İmzalar)
*
İlk defa şeker bayramı yaptık. Alpullu Şeker Fabrikası yükselmededir. Milletim artık her türlü şeref şahikasında.... Konya Mebusu, Naim Hazım
*
Alpullu şeker fabrikası (……..) ilk açıldığı maddi ve manevi (………) sahasının ilk ve mesud (………) muvaffakiyetler ile müessislerini tebrik ederim. Ağaoğlu (?) Ahmed.
------
Sayfa 5
Alpullu şeker fabrikasını Türkiye'nin sanayi-i ziraiyesinin inşaası (?) için şaheser bir mukaddime olarak kabul ediyorum. (……) İlk müteşebbislerin haiz olduğu emn-u iftihar olduğu da daima hatırda bulunmalıdır. (İmza)
*
Yeşil ve güzel Türkiye'mizin ortasında yükselen şeker fabrikası bana büyük umutlar verdi. Onun sgîr ilhamı bana sanayi siyasetimizin ihyası için bir İsrafil sûru gibi geldi. Kutlayarak devamını ve emsalinin çoğalmasını dilerim. Aksaray Mebusu (İmza).
*
İktisadiyatımız için en mühim müessese olan Alpullu şeker Fabrikasını tesis eden müessislerine arz-ı minnetdari eder iken emsalinin daaddüdünü temenni eylerim. İstanbul Valisi Süleyman.
*
Memleketimizde tesisine muvaffakiyet hasıl olan her fabrika bir ordu, bir istihkam kadar ehem ve gerek hâl-i hazırda efrad için ve gerek ensâl-i âtiye için mektep kadar matlup ve mültezemdir. Müessislerini en-samimi-il kalb tebrik ederim. Banka Korçiyale İtalyana Müdi-i Sânilerinden (İmza).
*
Türkiye'yi kurtaran azm-i millî Alpullusunda kendi faaliyet ve iradesine bir san'at âbidesi, bir mevcudiyetmüebbedesi ibdâ etti. Millet mümessilleri bu müesseseyi selamlarken bütün memleketin derin vecd ve süruruna tercüman oldular. Şurada tespit edilecek nokta muhterem ve fedakar müessislerini en-samimi tebrik ve muvaffakiyet temennisidir. Eski Edirne Valilerinden
*
Trakya (…….) Türkiye'ye ilk şeker bayramını muhsulatıyla sanayi-i ziraiyesiyle hediye ediyorlar. Bugün Türkiye'nin sanayi-i ziraiyesinin temeli konuyor. 26 Teşrin-i Sâni 1926 tarihi Türkiye sanayi-i ziraiyesinin iktisadiyatının kurtuluş bayramı olacaktır. Müessis ve mücahitlerini bütün samimi ruhumla tebrik ederim. (İmza).
----
Sayfa 6
Memleketin iktisadiyatının teâlisi (yükselmesi) için atılan büyük bir adım. Katipzade Cevdet (?) (İmza).
*
Yirmibeş Teşrin-i Sâni 1926 hayatımızda unutulmaz bir hatıradır. Trakya Alpullu'da şeker fabrikasının resmi küşadı yapıldı. Bu asarı sanatın memleketimizde de vücuda getirilmesine pek büyük himmet eden müessislerini tebrik ederiz. Türkiye'nin her tarafında bu gibi âsâr-ı nâfianın vücuda gelmesini temenni ederim. Ziraat Bankası İstanbul Müdürü (İmza).
*
Alpullu fabrikasını baştan başa ve büyük bir alaka ile ziyaret ettik. Vücuda getirilen muazzam eserin üzerimizde hâsıl ettiği intibaı bir kelime ile ifade etmek için müessis ve bânilerini ve onlarda bu arzuyu iktisâdiyi husule getiren yüksek ınkilabımızı ve inkilâbın âli rehberini takdis ve tebcil etmekle iktifa ederim. Şeker İnhisarı Müdürü Lütfi (?) (İmza).
*
Sanat müesseseleri köylümüz için aynı zamanda bir medeniyet mektebi olacaktır. Bu istikamette ilk havelerden birini atan Alpullu şeker fabrikasına uzun ve muvaffakiyetli bir ömür temenni ederim. Uşak Şeker Fabrikası Meclis-i İdaresinden (İmza)
----
Sayfa 7
Memleketimizin ilk eker fabrikasının resmi küşadını idrak etmekten mütevellit duyduğumuz fahr ve memnuniyeti ifade etmek çok güçtür. Emsalinin çoğalmasını ve bu suretle memleketimizin ihtiyacını anayurdumuzda istihsal ederek 28 (…..) akan (?) milyonların (……) Türk Milletinin cebinde kalmasını bütün kalbimizle temenni ederek şükranlar ve minnet içinde (…..) 26 Teşrin-i Sâni 1926.
Fabrikayı gördükten sonra tahassüsatımı ifade edecek kelime bulamıyorum. Önünde derin bir hürmet duydum. Şark Demiryolları Şukka Memuru (İmza).
*
Şeker fabrikamızı hakikaten son sistem üzere mükemmel olarak gördüm. Müessislerini tebrik ve muvaffakiyetler temenni ederim. Nafia Vekaleti Müsteşarı (İmza).
-----
Sayfa 8
Alpullu şeker fabrikasında gördüğüm intizam ve mükemmeliyet şayan-ı takdir olduğu gibi memleketimizin sanayi hayatında büyük bir inkılap (……) teşkil etmek itibariyle ayrıca mücib-i mefharettir. İstanbul Ziraat Bankası Müdürü, Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi Rektörü Süreyya, Meclis-i Umumi Belediye Azasından (İmzalar)
*
Altıyüz senenin temin edemediği füyuzattan birisini daha sâye-i Cumhuriyette bugün idrak etmekle tekrar mesuduz. Bize bir vakitler hayal gibi görünen (memleketimizde şeker fabrikası) mefkuresini saha-i hakikate isal eden cumhuriyete onun bân-i muazzamı sevgili Gazi'ye gayur ve vatanperver İsmet Paşa hükümetine bî-payan şükran ve itminan.... Fabrikanın kıymetli müteşebbis ve müessislerine tebrik ve takdiri firâvân… İstanbul Gümrük Müdürü, Rusumat Müfettişi: M. Cemil, Rusûmat Kontrol Müdürü …. Ethem.
*
Nâ-müsait şerâit dahilinde ve pek kısa zamanda vücuda getirilen bu muhteşem eser ancak vatanperverliğin halk edebileceği bir sa'yi hudapesend mahsullerine misâldir. Müteşebbis ve sâîlerini istikbâl-i vatana ilave ettikleri bu heykel-i ümitten dolayı tebrik ve takdir ederiz. 26.11.1926. İstanbul Vilayet Jandarma Kumandanı, Polis Dördüncü Müdürü, İstanbul Polis Müdür Muavini (İmzalar).
------
Sayfa 9
Bugün hayatımın en tatlı gününü yaşadım. Yaşasın Türk azimkarlığı. Allah muvaffak eylesin. Osmanlı Bankası müdirlerinden (İmza)
*
Fabrikayı gezerken hissettiğim şeyleri ifadeden acizim. Genç Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk semeresi olarak inşa edilmiş şeker fabrikası münasebeti ile Müessiseslerini tebrik ederim.
Mühendis (İmza).
------
Sayfa 10
Mücadele-i Milliye'ye tekaddüm eden mütareke günlerinde yurtlarının düşman istilasından hlâsı içün Trakya münevverlerinin baş başa vererek çalıştıklarını gördüm. (.......) Bir fikri takip ile çalışan bu kardeşlerimiz bugün kutlu kurtuluş gününü görmekle dileklerine erdiler. Bütün milletle beraber Edirnemizin halâsiyle mesut oldular. Bilahare de ekserisi mutemet olarak vatanlarının mümessilliğini de deruhte eden bu arkadaşları yine aynı azim ile iktisadi hayatta da teşvik-i mesai etmiş gördüm. Bir sene geçmeden bu dileklerine de nail oldular. Yurtlarının ortasında bir şeker fabrikası kurdular.Kendilerini bütün ruhumla tebrik ederim.
Yurdumuza tekrar kavuşmakla vatan istilasının ve halâsının ne demek olduğunu pek yakından bildiğim için Trakyalıların kurtuluş gününü hususi bir alaka ile tes’îd ettim. Türkiye'mizin artık şimali üç muhafızlığını deruhte eden Edirnelilere cenup bekçilerinden birisi sıfatıyla daimi saadet dileğimi bu çok gören diyarda yükselerek cihan'a ve âfâka Türk'ün karar-ı katî-i millisini beliğ bir tarzda ifade eden bu müessese-i mühimme-i iktisadiyeden dolayı da derin memnuniyetlerimi, alakalarımı arz eylerim.
Mersin Mebusu Niyazi (İmza).
------
Sayfa 11
Alpullu şeker fabrikasının bir intizam numunesi olarak gördük Çin'de çalışanların neşe ümit ve (.....) imrenilen mesaileri gördüğümüz intizamın âsârı zâhiresini (...... )temin edecek (........). Türkiye’nin büyük milli kuvvetini (sanayini) ruhuyla takviye etmenin hayati bir zaruret olduğuna kâniim. Bu itibarla müessesenin müessislerini takdir ederim bunun emsalinin vatanın her köşesinde görmek hepimizi mesut eder. Üçüncü Kolordu Komutanı Ferik ve diğer imzalar.
------
Sayfa 12
Şeker fabrikası Türk’ün kudret ve kabiliyetine büyük bir numune alacaktır. İmzalar
*
Trakya şeker fabrikasında milli bir heyecan ve faaliyet hissetmemek bir Tür için kâbil değildir. Her Türk'ün hedefi ve emeli vatanın muhtelif aksâmında buna mümasil fabrikaların tesisi olmalarıdır. Yine her Türk, böyle büyük eserleri vücuda getirenleri hürmet ve minnetle tebrik etmelidir. Siird mebusu Mahmut. (İmza).
*
Bir sene evvel bugün içinde bulunduğumuz muazzam fabrika daha henüz iskelet halindeydi. İşte şimdi bu büyük eser bütün azametiyle meydanda. Kısa bir zamanda bu muvaffakiyete âmil olanlara tebrik ve teşekkürler…. 21 Eylül 1927 İş Bankası müdürü (İmza).
------
Sayfa 13
Alpullu şeker fabrikasında geçirdiğimiz pek mesut ve kıymettar gecenin hatırasını ebediyen unutmayacağız. u fabrika Türk'ün yüksek kudret ve kabiliyetinin canlı bir ifadesidir. Fennin bütün inceliklerini sinesine cem etmiş olan bu dânis-sınaanın iki seneden beri verdiği neticeler her Türk'ün göğsünü kabartacak mahiyettedir İstikbal ise daha müsait ve memnuniyet-bahş e ümitlerle doldur. Fabrikanın ismi gibi (..... ) sevimli müdürü Mösyö Got Herçe ve bütün memurîn ve müstahdemine muvaffakiyetler diler ve gayûr direktörünün hakkımızda gösterdiği nezaket ve misafirperverliğe teşekkürler ederiz. 10 /11 Teşrin-i Sani 1927.
Birinci Fırka Kumandanı Ferik ….
Birinci Ordu (..... ) Erkanı Harbisi Ferik Hasan
Süvari Üçüncü Fırka Kumandanı Mirliva
Üçüncü Kolordu Kumandanı Ferik…
Müjgan Mürsel
Adalet Mürsel
Erkan-ı Harbiye reisi 3K
Fen Kutaatı ve Müstahkem Mevkiiler Müfettişi Vekili Mirliva……
Afife Rahmi
Süvari Dördüncü Alay Kumandanı Kaymakam Hüseyin
Kolordu Yaveri Binbaşı …. Müjdecioğlu
….. Kumandanı Kaymakam
------
Sayfa 14
Türkiye'de büyük sanâyiin en parlak numûnesini teşkil eden Alpullu şeker fabrikasının şayan-ı takdir bir intizamda gördük. Muvaffakiyetler dileriz. 26/Teşrin-i sani/1927
Adana Mebusu
Mersin Mebusu
Erzurum Mebusu
Bitlis Mebusu
Türkiye BMM Reisi Vekili Bursa Mebusu
(Refet?)
Sivas Mebusu
Kırklareli Mebus (Zahit?)
Burdur Mebusu (Mustafa…)
Zonguldak Mebusu
Fen kıtaatı ve Müstahkem Mevkiler Müfettişi Mirliva
Edirne Mebusu
Alpullu şeker fabrikası iş zamanında göremediğini pek müteessifim. Mamafih gayûr müdiri tarafından verilen izahat üzerine merakım ziyadeleşti. Herhalde fabrikayı birde i zamanında görmek fırsatını elde etmeğe çalışacağım. Fabrikanın kimyahânesinde geçirdiğim üç-dört saatlik zaman zarfında öğrendiğime göre Alpullu'da faaliyet bâekser şeker istihsâli zamanına münhasır olmayıp daima fabrikaya ait mühim fenni ilmî husûsatla da iştigâl edilmektedir. Gâyur müdürü tarafından gösterilen kuyudâta nazaran fabrikanın her bir husûsâtı (…) muntazaman duyulmaktadır.
Fabrikaya bütün zevâtın yekdiğerine rasin bir muhabbetle merbût ve âdetâ cümlesi bir âile efradı misillü bulunduğunu yakinen gördüm. Bu hal şüphesiz ki gâyur müdürün kendisine bütün memûrlara sevdirmiş olmasından neş’et eylemiştir. Müdür Beyin bir hâssası benim fevka’l-âde hoşuma gitmiştir. Oda El-yevm faaliyetini sarf eylemekte olduğu Türkiye'ye yalnız fikriyle, ilmiyle değil kalbi ile de merbût bulunmasıdır. Bunu her sözümde Türkiye'ye alâkası ile anladım. Evet müdür bey daima Türkiye'nin her tarafında şeker fabrikalarının meydana getirilmesine arzu ediyorlar ve Alpullu'daki büyük değil daha pratik ve memleketin ahval-i umumiyesine - bilhassa vesâit-i nakliyesine- göre küçük küçük fabrikalar meydana getirilmesi ve bunların bir merkezden idaresi de mümkün olacağını tavsiye ve beyan ediyorlar. Bu gibi tavsiyelerinin İstanbul'da çıkan Cumhuriyet gibi büyük gazetelerle de beyan eylemesini kendilerinden rica ederim. Türkiye'de müsmir bir surette ilk şeker fabrikası işletmesini kendilerine muvaffak olduğu için gayûr müdür beyi tebrik ederken, fabrikaya vücuda getiren bütün müteşebbislere de vatanım nâmına arz-ı teşekkür ederim. 12 Mart 1928
Afyon Karahisar Mebusu (imza)
------
Sayfa 15
Alpullu: 8 Mayıs 1928
Bisyâr memnun şodem ez-dîden-i fabrik-i şeker-i hukumet-i cumhuriyet-i Türkiye
[Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin şeker fabrikasını görmekten çok memnun oldum]
Hey’et-i umumiyesi itibariyle müessislerinin teşebbüs-i azim ve irade hususundaki muvaffakiyetlerinin en bâriz bir misâlini teşkil eden Alpullu şeker fabrikasını ziyaret ettik. Muhterem müessislerini ve bu müesseseyi büyük bir ihtisası (…….) idare eden muktedir elleri candan tebrik eder, daha bu gibi hayırlı pek çok teşebbüsât-ı umran (…..) daima muvaffak olmalarını temenni ederiz. 16 Temmuz 1928
Bursa Mebusu (imza), Zonguldak Mebusu (imza), Burdur Mebusu (imza)
-----
Sayfa 16
Alpullu şeker fabrikası feyizli Cumhuriyetimizin çok güzel, pek faideli eserlerinden biridir. Ziraat ve istihsal hayatımıza saadet vadeden bu eseri görüp ziyaret ettiğimizden memnunuz. Muvaffakiyât ve tekâmül-i temenni ederiz. 3 Eylül 1928
Halkalı Nebahat Islahı İstanbul Müdürü: Hacızâde; Mıntıka-İ Ziraiyye Baş Müdürü: Reşat; Ziraat Müdür-i Umumisi (……)
*
İnşaat esnasında bir kere görmüş idim. Şimdiye tam faaliyet zamanında sevgili Trakya'mızın şeker fabrikasını gezdim. Memleketim ve Trakya'nın mûcibi iftiharı olan bu müesseseyi yaratan ve yaşatanlara büyük hürmet. 6.IX.1928, Tekirdağ Mebusu Cemil
*
Bu muazzam fabrikayı ziyaret için hayli zamandır adeta rüya görüyordum. Elhamdülillah bugün şu emelime muvaffak olduğum gibi cidden hayran oldum. Müessislerini kemâl-i safvet-i kalb ile tebrik ve ba’demâ da daha iyilere muvaffak olmalarını temenni ederim. Pek tatlı bir hatıra ile ayrılıyorum. 21 Eylül 1928; Bursa Türkiye İş Bankası Müdürü (imza)
*
Bu mühim müesseseyi görmekle pek büyük fahr ve ibtihac duydum. Bu da cumhuriyetimizi sanayi kısmındaki muvaffakiyattan biridir. Müessisleri şâyân-ı tebriktir. Fabrika direktörünün candan mesâisi de cidden şâyân-ı takdir ve numûne olmağa sezadır. 21 Eylül 1928; Şeker ve Petrol Meclis-İ İdare Reisi, (imza)
*
Fabrikanın vücudu şâyân-ı fahr u mübâhât gördüm. Cumhuriyet-i mübeccelemizin doğurduğu bu azîm ve müessesenin vücudundan duyduğum sürûr ömrümün en sevinci addeder ve müessisleri zevât-ı muhteremeye samîmi tebriklerimi arz ve takdim ederim. 21 Eylül 1928; Şeker-Petrol Meclis Azasından Mehmet Ali
*
Çok sevdiğim şekeri memleketimizde ilk defa istihsal etmekte olan Alpullu fabrikasını çok sevinç ve iftiharla gördüm. Müteşebbisleri olan temiz elleri candan tebrik eder ve emsalinin memleketimize taaddüdatını dilerim. Şeker ve Petrol Hasarları Müdür Muavini (imza)
------
Sayfa 17
Türkiye’mizde ilk tesis olunan Alpullu şeker fabrikasını gördüm. Bende unutulmaz iyi bir intiba bıraktı. Bu fabrikanın müessislerini tebrik ederim. 21/9/1928, Şeker ve Petrol Mahallî İdare Azasından (…….) (imza)
*
Alpullu şeker ve ispirto fabrikalarında gördüğümüz intizam ve mükemmellikten dolayı direktör mösyö Gud Herzi tebrik ederim. Ziraat Bankası Müdir-i Umumisi.
------
----
