Günümüzde böyle bir site veya mahalle yok... Fakat fabrika kurulurken Top Sahası'nın Saray'a bakan tarafında derenin karşı kıyısına bir dizi ev yapılmış ve civarına da Armut ağaçları dikilmiş. Çevresindeki elma ve armut ağaçları nedeniyle evler bu şekilde adlandırılmış. Şimdiki "Sanayi" dediğimiz yerin orta yerinde, bıçkıcının bulunduğu yerde...
Kaç haneydi bilmiyoruz. Hatırlayanlar 10 civarında olduğunu söylüyorlar. "Hane" ile "yapı" aynı anlamda değil. Tuğladan yapılmış olan evler derenin boyunda imiş ve dereye paralel bir şekilde dizilmiş. Ön cepheleri dereye bakıyormuş. Taradığım bazı eski fotoğraflardan o evleri hayal-meyal hatırlıyorum, silik ve belirsiz... Saray'ın yanına yapılan 10 Evler'e benziyordu. Bitişik nizam, seri evler şeklinde.
Yan yana dizilmiş üç yapının her birinde kaç hane vardı bilmiyoruz... İkişer veya üçer hane olabilir. Elli altmış metre karelik, mütevazi küçük işçi evleri... Önlerinde üç dört metre genişliğinde küçük sebze veya çiçek bahçeleri olan.
Bölgeye ilişkin renkli fabrika krokisinin 1956 yılında çizildiğini tahmin ediyorum. Krokideki Armutluk Evleri hane sayısı hakkında bilgi vermekten uzak. Fakat eski bir fotoğraftan Armutluk Evleri varken 10-15 Evlerin henüz yapılmadığını anlıyoruz. Armutluk Evleri muhtemelen 1933-34 yılları arasında inşa edildi. Saray binasıyla birlikte yapılmış olması kuvvetle muhtemel.
1956 yılında çizilen krokide Armutluk bölgesinde biri asfalt kenarında olmak üzere dört yapı var. Yol kenarındaki bina daha sonra yapılmış olmalı.
Alpullu'dan Necla Türker Armutluk'ta on değil, altı hane vardı diyor. Üç yapı ve her birinde ikişer hane... Bu bilgi doğruysa 1933-35 yılları arasındaki konut yapılaşmasını Teliçi, Armutluk 6 Evler ve Saray Binası şeklinde düşünmemiz gerekecek...
1956 Seli geldiğinde Armutluk Evleri'ni su basmış. İçleri bir metreden yüksek suyla dolmuş. Evler hasar görmüş, bazılarının duvarları yıkılmış. İnsanların eşyaları heba olmuş... O zamanlar İtfaiye Sokağı'ndan Armutluk Mahallesine açılan beton köprü yıkılmış, suya gömülmüş.
Selden sonra insanlar Armutluk denen bölgede bir daha oturmamışlar. Köprü de yapılmamış... Aileler Samafor/Gülbahçe mahallesine veya başka yerlere taşınmışlar. O günlerin hatırası birkaç armut ağacı günümüze kadar gelmiştir. Armut ağaçları hem o bölgede, hem de yolun karşısındaki Büyük Çamlık'ın alt bölümünde varmış...
Armutluk sözü, artık yaşını almış insanların dilinde ve gönlünde... Gençler için bir anlamı yok, onların gönül tellerini titreştirmiyor. Yaşadıysanız, gördüyseniz, dokunduysanız, içinden geçmişseniz "hatıra değeri" yüklenirsiniz.
Armutluk Evleri'nin bulunduğu bölge bugünlerde Alpullu'nun küçük sanayi bölgesi... Araba tamircileri ve elektirikçileri, lastikçi, demirci ve kaynakçılar, bıçkı atölyesi, biriketçi, mermerci, nalbur ve melas satıcısı bir şirket o bölgede faaliyet gösteriyorlar...
Sarayın önünden geçip yanlamasına dar açıyla Uğur Mumcu Caddesi'ne bağlanan küçük yolun adı Armutluk Sokağı... Bu yol ileride çatallaşır bir kanadı ile İtfaiyenin oradaki köprü yoluna ulaşırmış.
Zaman "dönüşüm" demek... Armutluk Evleri'ne ah-vah etmemizin anlamı yok. Günümüz gençlerinin aradan 50 yıl geçtikten sonra çocukluklarını yaşadıkları bugünkü sanayi çarşısının apartman kompeksi olarak ortaya çıktığını veya devasa bir otel olduğunu gördüklerinde aynı duyguyu yaşayacaklarını düşünüyorum. Önce hayıflanacaklar, sonra şaşmaz "değişim" gerçeğini olduğu gibi kabulleneceklerdir. Allah'ın şaşmaz kanunu, "değişim"...
-----
Armutluk Evleri